Rheilffordd Chwareli Llechi Sir Gaernarfon
Rheilffordd Chwareli Llechi Sir Gaernarfon oedd yr enw mawreddog a roddwyd i'r lein 3' 6" o led a redai o gyffordd â lein Rheilffordd Nantlle ger Pant Du ar draws y dyffryn i gyfeiriad Tan'rallt, gan wasanaethu Chwarel Tan'rallt, Chwarel Fronheulog a rhai chwareli bychain eraill. Agorodd y lein ym 1853 gan gwmni'r chwarel i gysylltu'r chwarel â Rheilffordd Nantlle ger Pant-du. Y gost oedd bron i £450 a dewisodd y cwmni'r un lled rhwng y cledrau â Rheilffordd Nantlle, sef 3'6", er i'r chwarel ddefnyddio'r lled culach o 2'0" yn nes ymlaen yn nhyllau'r chwarel ei hun. Roedd gan y chwarel ei wagenni a'i cheffylau ei hun, a gellid eu tynnu'r holl ffordd at y cei yng Nghaernarfon yn y dyddiau cynnar. Defnyddid y dramffordd at yr un perwyl gan Chwarel lechi Fronheulog o 1866 hyd 1879; ac yr oedd cangen i Chwarel lechi Tyddyn Agnes a Chwarel lechi Taldrwst Isaf. Wedi i'r lein fawr ledu hen Reilffordd Nantlle, gwnaed seidin, sef Seidin Tan'rallt lle gellid trawslwytho llechi o wagenni 3'6" i rai mwy a redai ar y lein fawr, er i'r gwahanol chwareli oedd yn ei defnyddio wedi trafod ei ledu i'r led safonol (4'8 1/2"). Dichon i'r dramffordd gau tua 1915, er i'r chwarel weld cyfnodau segur pan nad oedd defnydd ar gyfer y dramffordd.[1]
Defnyddid ceffylau i lusgo'r wagenni ar hyd-ddi gydol oes y lein, a gaewyd tua 1915.[2]
Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma