Erthyglau newydd
Neidio i'r panel llywio
Neidio i'r bar chwilio
- 16:28, 23 Ebrill 2025 John Glyn Jones (hanes | golygu) [1,748 beit] Cyfaill Eben (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Cerddor ac arweinydd bandiau a fagwyd ym mhentref Trefor yw John Glyn Jones (g. 1958). Daeth ei ddawn fel cornetydd i'r amlwg y fuan wedi iddo ymuno â Seindorf Trefor yn blentyn wyth oed. Dechreuodd ennill gwobrau mewn eisteddfodau lleol i ddechrau fel unawdydd cornet a chwaraeodd ran amlwg yn llwyddiannau'r band yn y 1970au. Daeth i amlygrwydd cynyddol fel unawdydd ac ym 1973 enillodd Fedal Gogledd Cymru fel cornetydd gorau'r gystadleuaeth o blith d...")
- 16:11, 18 Ebrill 2025 Porth y Casul (hanes | golygu) [1,264 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Mae lleoliad '''Porth y Casul''' wedi mynd ar goll, ond dywedir mai wyth milltir o Gaernarfon ydoedd. Cysylltir yr enw gyda'r traddodiad fod Santes Gwenffrewi wedi anfon casul (sef dilledyn clerigol) i Sant Beuno bob blwyddyn, a'i fod wedi cyrraedd yn wyrthiol yn y borth dan sylw, a hynny heb iddo wlychu o gwbl. Mae hyn hefyd yn gyfrifol am enw amgen ar y lle, sef Porta Sachlen (sef Porth Sych-len). Mae'r Athro Patrick Sims-Williams yn awgrymu y gallai Po...")
- 13:25, 17 Ebrill 2025 John Jones (hanes | golygu) [467 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Mae erthyglau yn '''Cof y Cwmwd''' am sawl John Jones: *John Jones, Rhiwfallen, (fl.1780), bardd ac athro *John Jones, Tal-y-sarn, (1796-1857), gweinidog *John Jones (Sion Caeronwy), (fl.1800), bardd ac amaethwr *John Jones, Bryn'rodyn, (1814-1900), gweinidog *John Jones (Vulcan), (1825-1889), bardd a gweinidog *John Jones (Ioan Eifion), (1839-1909), bardd a gof *John Jones (Maldwynog), (1858-1894), bardd a chwarelwr {{gwahaniaethu}}")
- 17:08, 16 Ebrill 2025 Thomas Williams (Ap Gwyrfai) (hanes | golygu) [2,686 beit] Cyfaill Eben (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Am flynyddoedd ardal wledig a thenau ei phoblogaeth oedd Millom yn sir Cumbria. Fodd bynnag, yn dilyn darganfod mwyn haearn yno ym 1855, agorwyd gweithfeydd haearn yn y gymdogaeth a thua'r un pryd datblygwyd nifer o chwareli llechi yn yr ardal hefyd. Bu'r rhain yn fodd i ddenu nifer o Gymry o wahanol rannau o'r hen wlad i ymgartrefu yno. Un o'r rhain oedd '''Thomas Williams''', a gymerodd yr enw barddol '''Ap Gwyrfai'''. Maged ef yn nhyddyn Tan y fron, Rhostr...")
- 19:59, 11 Ebrill 2025 Thomas Parry (hanes | golygu) [221 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Mae '''Cof y Cwmwd''' yn cynnwys erthyglau am fwy nag un '''Thomas Parry''': *Syr Thomas Parry, ysgolhaig, a hanai o pentref Carmel *Thomas Parry (Dinlle), bardd gwlad, tafarnwr a dyn busnes {{Gwahaniaethu}}")
- 20:49, 10 Ebrill 2025 Thomas Parry (Dinlle) (hanes | golygu) [2,911 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Gwr a aned yn Llanrug oedd '''Thomas Parry''' (1843-?1907) a arddelai'r enw barddol o "Dinlle". Mae'n bosibl mai plentyn siawns ydoedd, gan fod y Cyfrifiad yn disgrifio ei fam fel "spinster". Ym 1861, gweithiai fel chwarelwr llechi; roedd ei frawd hŷn, David, yn saer. Cartref y teulu oedd bwthyn Pen-rhiw.<ref>Cyfrifiad plwyf Llanrug, 1861</ref> Roedd o a'i wraig yn byw yn Y Groeslon ym 1871, pan rhoddodd ei alwedigaeth fel ffarmwr a masnachwr glo. Mae'n a...")
- 17:03, 25 Mawrth 2025 Lôn Newydd, Trefor (hanes | golygu) [1,493 beit] Cyfaill Eben (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Am flynyddoedd maith dim ond un lôn oedd yn mynd i lawr o briffordd Pwllheli>Caernarfon i bentref Trefor, ac ardal yr Hendra cyn bodolaeth y pentref chwarelyddol. Hon oedd yr Hen Lôn (a dyna ei henw o hyd i'r trigolion) gul a throellog sy'n cychwyn o Ben Lôn ac yn mynd ymlaen i ganol y pentref ar Ben Hendra. Bu galw am ddegawdau am well ffordd i'r pentref ac ym mis Mawrth 1936 dechreuwyd ar y gwaith o adeiladu ffordd newydd lydan a syth bin i lawr o'r br...")
- 14:57, 25 Mawrth 2025 J. Selwyn Lloyd (hanes | golygu) [2,312 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Ganwyd '''John Selwyn Lloyd''' (1931-2023), y nofelydd plantac athro ysgol, yn Nhŷ'n-y-weirglodd, Tal-y-sarn. Enillodd Gwobr Tir na n-Og ddwywaith, ym 1977 a 1983, yn ogystal â Thlws y Ddrama yn Eisteddfod Cenedlaethol caernarfon, 1979, a Gwobr Mary Vaughan Jones yn 2000. Treuliodd lawer o'i fywyd yng Nghorwen, cyn symud i Roshirwaun. Yn ei flynyddoedd olaf bu'n byw yng nghartref Marbyn, Caernarfon. Fe'i claddwyd yn Aberdaron. ==Llyfryddiaeth == * ''O...")
- 17:25, 20 Mawrth 2025 Penillion am Drefor gan R. Lloyd Jones (hanes | golygu) [3,879 beit] Cyfaill Eben (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Eisoes ar Cof y Cwmwd geir dau bennill Tyddynnod a Ffermydd Trefor a gyfansoddwyd gan R. Lloyd Jones (1878-1959), a fu'n brifathro Ysgol Trefor o 1913 hyd 1928. Yn ddiweddar cefais ar fenthyg gan Dafydd Roberts, Tir Du, Trefor lyfr ymarferion ysgol (''Exercise Book''), a oedd yn eiddo i berthnasau iddo, sef y diweddar Catherine D. Davies (Ellis yn ddiweddarach) a'i brawd Griffith Charles Davies, Gorffwysfa, Trefor. Yn y llyfr hwn ceir y ddau bennill...")
- 17:07, 20 Mawrth 2025 Gwyneth ap Tomos (hanes | golygu) [2,153 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Ganwyd yr arlunydd '''Gwyneth ap Tomos''' (1937-2016) yng Nghaeathro ger Caernarfon. Fe'i magwyd ar dyddyn bychan Tŷ Gwyn yn y pentref. Ni chafodd addysg ffurfiol fel arlunydd ond datblygodd i fod yn arlunydd tirluniau nodedig, yn arbenigo ar luniau o olygfeydd a ffermydd yn ei hardal enedigol. Gwerthai luniau trwy eu harddangos ar waliau y caffi arnofol, y Lee-ho, yn harbwr Caernarfon, lle 'roedd hi'n gweithio. Yn y man, wedi priodi ei hail...")
- 12:54, 19 Mawrth 2025 Haydn E. Edwards (hanes | golygu) [1,769 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Gweinyddwr ym myd addysg yw'r '''Dr Haydn E. Edwards''', a fu'n bennaeth Coleg Menai rhwng 1994 a 2009. Mae o'n frodor o'r Groeslon. Cafodd ddoethuriaeth ym maes biocemeg ac ymbelydredd o Brifysgol Salford, a threuliodd dair blynedd fel cymrawd ymchwil ym Mhrifysgol Notre Dame, Indiana yn y saithdegau, cyn cael ei benodi'n Uwch Wyddonydd Ymchwil yn Athrofa Gogledd-ddwyrain Cymru. Bu'n Bennaeth ar Goleg Pencraig ac yna Coleg Technegol Gwynedd cyn cael swydd...")
- 13:34, 14 Mawrth 2025 Coleg yr Iesu, Rhydychen (hanes | golygu) [2,748 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Roedd gan '''Goleg yr Iesu, Rhydychen''' hawl i brif gynnyrch y Degwm, sef y degymau rheithorol, a ddeilliai o blwyf Clynnog Fawr a hefyd o blwyfi Llanwnda a Llanfaglan. Er bod Llanfaglan yn Isgwyrfai, fel plwyf bach a di-sylw, mae wedi cael ei ddal ar y cŷd efo bywoliaeth Llanwnda. Roedd gwaith bugeilio'r plwyfolion ar ôl diddymiad y mynachlogydd ym 1536-40 yn syrthio ar y ficer ac unrhyw gurad gan nad poedd y rheithor yn unigolyn a ordeiniwyd; r...")
- 20:14, 13 Mawrth 2025 Evan Richards (hanes | golygu) [2,524 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Roedd y '''Parch. Evan Richards''' yn ficer Llanwnda a Llanfaglan yn ystod y 1840au. Bu'n byw yn ei dŷ ei hun, sef Graeanfryn. Ysywaeth, tua diwedd 1843, dirywiodd ei iechyd meddwl i'r fath raddau fod rhaid iddo fynd i wallgofdy. Trefnodd Dr. Owen Owen Roberts, Bangor, iddo fynd i Haydock Lodge ger Newton-le-Willows. Roedd ynadon gogledd Cymru wedi honni fod y sefydliad hwnnw yn gallu ateb yr angen am seilam ar gyfer yr ardal (rhag iddynt orfod codi y...")
- 18:19, 13 Mawrth 2025 Cymdeithas Gyfeillgar Uwchgwyrfai (hanes | golygu) [1,753 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Roedd '''Cymdeithas Gyfeillgar Uwchgwyrfai''' (neu, yn ôl sillafiad yr amser honno, "Uwch-gorfai") yn un o nifer bo gymdeithasau gyfeillgar a sefydlwyd yng nghanol y 19g. Byddai'r aelodau'n talu tanysgrifiad a, phe baent yn dioddef salwch neu dlodi, byddai modd cael rhywfaint o arian gan y gymdeithas fel cynhaliaeth. Trefniwyd swper blynyddol neu gyngherdd weithiau hefyd. Roedd y cymdeithasau hyn yn niferus yn ardalydd diwdiannol megis ardal y chawareli ac nid...")
- 15:41, 12 Mawrth 2025 Tafarn y Maltster's Arms (hanes | golygu) [465 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Roedd '''Tafarn y Maltster's Arms'' yn sefyll lle mae ystad newydd o dai yn y Bontnewydd y tu draw i hen deras Rhes Malsters. Roedd tair res o dai ar y safle tua dechrau'r 20g., ond erbyn hyn dim ond y rhes gyntaf sy'n sefyll. Nodir y dafarn ar fapiau Ordnans 25" (1900 a 1918). Categori:Tafarndai") yr enw gwreiddiol oedd "Tafarn y Malster's Arms"
- 14:49, 12 Mawrth 2025 Tafarn y Bull (hanes | golygu) [581 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Roedd tafarn o'r enw '''Tafarn y Bull'' yn Y Bontnewydd ar ddechrau'r 19g.. Evan Williams oedd y tafarnwr ac yno y cyfarfu Cymdeithas yr Eryron, sef cymdeithas farddol a arweiniai gan Dafydd Ddu Eryri. Roedd William Wiliams, Bodaden, brawd Evan, ymysg yr aelodau mwyaf amlwg. Ni fu'n bosibl canfod union leoliad y dafarn hon, ac efallai yr oedd yn sefyll ychydig o lathenni y tu allan i ffiniau Uwchgwyrfai, neu efallai wrth Rhes Malsters ar och...")
- 18:49, 11 Mawrth 2025 Cymdeithas yr Eryron (hanes | golygu) [4,121 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Cymdeithas o feirdd oedd '''Cymdeithas yr Eryron''' I'w parhau")
- 12:26, 10 Mawrth 2025 Robert Jones (Callestr Fardd) (hanes | golygu) [2,443 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Bardd gwlad a cherddor oedd '''Robert Jones (Callestr Fardd)''' a hanai'n wreiddiol o Lanelwy, lle bu ei dad yn athro ysgol. Fe'i prentisiwyd yn of alcam. Ar ôl cyfnod ym Manceinion, lle aeth (yn ôl coffád i'w fab yn ''Y Geninen'') yn gaeth i alcohol. Ymunodd â'r fyddin tua 1813. Ar ôl dychwelyd o Ffrainc ar ddiwedd y rhyfel, dihangodd o'r fyddin a symud (er mwyn cuddio oddi wrth yr awdurdodau) i dyddyn Cae'r Halen, Llandwrog. Yno, cyfarfu a'i wraig El...")
- 17:16, 6 Mawrth 2025 John Jones (Vulcan) (hanes | golygu) [2,194 beit] Cyfaill Eben (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Gweinidog gyda'r Wesleaid, bardd ac awdur oedd '''John Jones (Vulcan)''' (1825-1889). Fe'i ganed yn Llandwrog ar Ddydd San Steffan (26 Rhagfyr) 1825. Roedd ei dad, Richard Jones, yn fardd gwlad ac yn arddel yr enw barddol 'Callestr Fardd'. Ymunodd y tad a'r mab â'r Cymreigyddion lleol ac â'r achos Wesleaidd yn Bethesda Bach. Ychydig o addysg gynnar a gafodd John Jones, ond diwylliodd ei hun i raddau helaeth a chafodd dymor o addysg yn y Coleg Normal y...")
- 10:21, 3 Mawrth 2025 R. Hughes Jones (Pencerdd Llifon) (hanes | golygu) [2,952 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Cerddor o Garmel oedd '''R. Hughes Jones''', a adweinid fel Pencerdd Llifon. Priododd â'r gantores Moelwyn Jones ar ddechrau 1918.<ref>''Y Dinesydd Cymreig'', 9.1.1918, t.5</ref> ==Cyfeiriadau== Categori:Pobl Categori:Cerddorion")
- 19:14, 2 Mawrth 2025 Isaac B. Williams (Llew Deulyn) (hanes | golygu) [1,842 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Adroddwr ac arweinydd poblogaidd ar gyngherddau ac eisteddfodau yn Nyffryn Nantlle tua dechrau'r ganrif diwethaf oedd '''Isaac B. Williams''', Nantlle. Fe'i adweinid ynen ang fel Llew Deulyn. Canodd G.W. Francis englyn i'w ganmol, englyn a gyhoeddwyd yn y ''Dinesydd'' ym 1919: :::::::::::'''Llith i'r Llew''' ::::::''Lew i'n deffro, Llew ein Dyffryn – Llew doeth'' ::::::::''Llew dewr i'n hamddiffyn,'' :::::::''Llew mawr gwl...")
- 17:48, 3 Chwefror 2025 Eglwys y Bryn (hanes | golygu) [963 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "'''Eglwys y Bryn''' oedd yr enw a ddewisiwyd ar yr achos unedig pan ddaeth y ddau gapel o eiddo'r Methodistiaid Calfinaidd ar gyrrion Y Groeslon at ei gilydd. Unwyd yr aelodaeth, a sefydlwyd un set o swyddogion a blaenoriaid, ond cadwyd y ddau adeilad, sef Capel Bryn-rhos a Capel Bryn'rodyn (MC) fel mannau addoli, gyda'r gwasanaethau'n cael eu cynnal bob yr ail yn y dddau adeilad. Pan ddaeth yr achos i ben (gan uno'r...")
- 17:52, 27 Ionawr 2025 Eisteddfod Pen-y-groes 1871 (hanes | golygu) [7,113 beit] Irion (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "Cynhaliwyd '''Eisteddfod ynm Mhenygroes''' ym 1871 ar raddfa lawer mwy na'r eisteddfodau arferol a gynhelid mewn capeli. Roedd pafilwin canfas wedi ei godi gyda lle i ryw 4000 o bobl.") yr enw gwreiddiol oedd "Eisteddfod Penygroes 1871"
- 18:17, 24 Ionawr 2025 Elwyn Hughes, Trefor (hanes | golygu) [1,742 beit] Cyfaill Eben (sgwrs | cyfraniadau) (Dechrau tudalen newydd gyda "ELWYN HUGHES, Trefor Mab hynaf y diweddar Hywel a Margaret Hughes, Gwynlys, Trefor, ydi Elwyn Hughes. Mae ganddo un brawd yn byw ym Mhwllheli, Gwyndaf, athro gwaith metel wedi ymddeol. Yn ifanc iawn disgleiriodd Elwyn mewn dau faes – pêl-droed a cherddoriaeth. Enillodd gap cenedlaethol fel aelod o dîm pêl-droed Ieuenctid Cymru, ac fe’i derbyniwyd i fod ynghlwm â chlwb enwog Tottenham Hotspur (Spurs) yn Llundain. Bu ar eu llyfrau am bedair blynedd, ond m...")