Tafarndai Pen-y-groes

Yn ystod cyfnod tŵf poblogaeth Dyffryn Nantlle rhwng, dyweder, 1860 a 1900, roedd cymaint â saith o dafarndai ym mhentref Pen-y-groes. Datblygodd sawl un ar dir oedd yn eiddo i Ystad Bryncir, ond gyda thŵf yn y mudiad dirwest, codwyd gwrthwynebiad i'r diod cadarn ac nid oedd yr ynadon a roddai trwyddedau i dafarndai yn gwbl fyddar i'w dadleuon.

Enwau'r tafarndai a fu'n gwasanaethu Pen-y-groes oedd:

• Tafarn yr Afr (neu'r Goat), ger Gorsaf reilffordd Pen-y-groes. Yn dal ar agor.
• Tafarn y Pembroke Arms, gyferbyn â Thafarn y Stag. Caewyd 1891-2.
• Tafarn y Prince Llewelyn ger safle'r Ganolfan Hamdden heddiw. Caewyd 1903.
• Tafarn y Prince of Wales ger safle'r Neuadd y Farchnad. Caewyd 1903.
• Gwesty'r Red Lion, ar ben uchaf Heol y Dwr, gyferbyn â Capel Soar. Caewyd 1956.
• Tafarn y Stag, hen dafarn oes y coets fawr, a safai wrth hen groesffordd y dyffryn, ac sydd bellach yn eiddo i gwmni Siop Griffiths fel caffi'r Orsaf
• Gwesty Victoria, adeilad sy'n dal i sefyll ar gornel prif groesffordd y pentref. Caewyd 2010.

Tafarn yr Afr yw'r unig dafarn sydd yn dal ar agor. Rhaid cofio, fodd bynnag, am Glwb y Cyn-filwyr yn y pentref sydd yn gwasanaethu fel clwb yfed ymysg pethau eraill.