Teulu Glynllifon: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Cof y Cwmwd
Neidio i'r panel llywio Neidio i'r bar chwilio
← Golygiad hŷn
Dim crynodeb golygu
Dim crynodeb golygu
 
(Ni ddangosir y 33 golygiad yn y canol gan 2 ddefnyddiwr arall)
Llinell 1: Llinell 1:
Mae '''Teulu Glynllifon''' yn un o'r teuluoedd mwyaf hirhoedlog ymysg uchelwyr cwmwd [[Uwchgwyrfai]], gyda'u hachau'n ymestyn yn ôl yn gadarn i  rai o uchelwyr dan y Tywysogion Cymreig. Yn ystod y 16g. fe mabwysiadodd y teulu'r cyfenw "Glynn" (neu "Glyn" -roedd y sillafiad yn newid o un ddogfen i'r nesaf fel oedd yn arferol cyn sefydlu orthograffeg enwau). Roedd hyn yn dilyn yr arfer dan brenhinoedd y Tuduriaid i gydymffurfio ag arferion Seisnig eu cymheiriad yn Lloegr.
==Trosolwg==


Methodd y llinach trwy'r ochr wryw tua diwedd y 17g. pan fu merch hynaf y plas briodi aelod o deulu Boduan, Llŷn oedd yn arddel y cyfenw "Wynn". Ers yr adeg honno, Wynn yw cyfenw'r teulu. Ers 1776, mae mab hynaf y teulu wedi etifeddu teitl, sef [[Arglwyddi Newborough|Arglwydd Newborough]]. Mae yna Arglwydd Newborough o hyd, sydd yn dal i fod yn berchennog ar dir yn Uwchgwyrfai.
Mae '''Teulu Glynllifon''' yn un o'r teuluoedd mwyaf hirhoedlog ymysg uchelwyr cwmwd [[Uwchgwyrfai]], gyda'u hachau'n ymestyn yn ôl yn gadarn i  rai o'r uchelwyr dan y Tywysogion Cymreig. Yn ystod yr 16g. mabwysiadodd y teulu'r cyfenw "Glynn" (neu "Glyn" neu ''Glynne'' - roedd y sillafiad yn newid o un ddogfen i'r llall fel roedd yn arferol cyn sefydlu orthograffeg enwau). Roedd hyn yn dilyn yr arfer dan frenhinoedd y Tuduriaid o gydymffurfio ag arferion Seisnig eu cymheiriaid yn Lloegr.  
 
Methodd y llinach ar yr ochr wrywaidd ar farwolaeth [[John Glynn (yr olaf)|John Glynn]] ym 1685, a bu i ferch hynaf y plas briodi ag aelod o deulu Boduan, Llŷn a oedd yn arddel y cyfenw "Wynn" ym 1700.<ref>W. Gilbert Williams, ''Glyniaid Glynllifon'' (Trafodion Cym. Hanes Sir Gaernarfon, cyf.10 (1949)), t.36</ref> Ers yr adeg honno, Wynn yw cyfenw'r teulu. Er 1776, mae mab hynaf y teulu wedi etifeddu teitl, sef [[Arglwyddi Newborough|Arglwydd Newborough]]. Mae yna Arglwydd Newborough o hyd, sydd yn dal i fod yn berchennog ar dir yn Uwchgwyrfai.<ref>Mae'r prif ffeithiau yn yr erthygl hon i'w canfod yn J.E. Griffith, ''Pedigrees of Anglesey and Caernarvonshire Families'' (Horncastle, 1914), tt.172-3</ref>
 
==Penteuluoedd Glynllifon==
 
===Y Glynniaid===
'''Yr achres gynnar, lled ansicr'''
* [[Cilmin Droed-ddu]], sylfaenydd y teulu a'i gyfoeth yn ôl y chwedl
* Lleon
* Llowarch
* Iddig
* Iddon
* Dyfnaint
* Gwrydyr
 
'''Yr achres weddol gadarn o ddiwedd y 13g ymlaen'''
* Ednowain, y ffigwr hanesyddol sicr cyntaf yn yr achres, trydydd mab Gwrydyr yn ôl yr achresi. Roedd ei frawd hŷn, [[Morgeneu Ynad]], ail fab Gwrydyr, yn hen hen hen hen daid i Morfudd ferch Hywel a briododd â Tudur Goch o Blas Nantlle.
* [[Ystrwyth ab Ednowain]]
* Iorwerth Goch
* Ieuan ab Iorwerth
* Einion ab Ieuan, a briododd ag Efa, merch ac etifeddes Ifan ap Trahaearn ab Iorwerth o'r Garthmyl, Sir Drefaldwyn
* Goronwy ab Einion, a briododd â Generis ferch Gwyn ab Ednowain ab Eginir ap Meredydd ap Collwyn
* [[Tudur Goch]] o [[Plas Nantlle|Blas Nantlle]], a briododd â Morfudd ferch Hywel, ei gyfnither o'r chweched ach, sef ei chweched cyfnither. Roedd hi'n gyd-etifeddes cangen [[Morgeneu Ynad]] o deulu Cilmin Droed-ddu (a oedd yn cynnwys Glynllifon),<ref>W. Gilbert Williams, ''Glyniaid Glynllifon'' (Trafodion Cym. Hanes Sir Gaernarfon, cyf.10 (1949)), t.33</ref> ac felly daeth dwy ran o etifeddiaeth Cilmin (a bwrw bod Cilmin yn berson go iawn) at ei gilydd, gan gryfhau eiddo'r teulu.
 
'''Y teulu y gwyddys yn sicr eu bod wedi byw yng Nglynllifon'''
* [[Hwlcyn Llwyd]], y cyntaf i'w ddisgrifio fel "o Lynllifon". Priododd â Nest ferch Cynwrig ap Meredydd Ddu, Porthamel, Môn
* [[Meredydd ap Hwlcyn]], yn fyw ym 1456
* [[Robert ap Meredydd]], yn fyw ym 1440
* [[Edmund Llwyd]], yn marw ym 1540 yn ystod ei flwyddyn fel Uchel Siryf Sir Gaernarfon. Ef oedd ail fab Robert ap Meredydd; roedd ei frawd hŷn, a fabwysiadodd y cyfenw Glynn am y tro cyntaf yn y teulu mae'n debyg, yn offeiriad Catholig ac yn Archddiacon Meirionnydd, ac felly'n anghymwys i etifeddu ystâd
* [[William Glynn]], Uchel Siryf Sir Gaernarfon 1562
* [[Thomas Glynn (y cyntaf)|Thomas Glynn]], Uchel Siryf Ynys Môn, 1584, gŵr Catherine, merch ac aeres John ap Richard ap Morris o'r Glynn, Llanfwrog, Môn - a ddaeth â thiroedd Môn i'r ystâd
* [[Syr William Glynn]], Uchel Siryf Môn 1597, a wnaed yn farchog ym 1606 ar sail ei lwyddiant fel milwr yn Iwerddon. Bu farw 1620.
* [[Thomas Glynn, AS a botanegydd|Thomas Glynn]], Uchel Siryf Sir Gaernarfon 1622, Aelod Seneddol sawl gwaith o 1623-1640. Botanegydd cynnar. Bu farw 1647.
* [[John Glynn (yr olaf)|John Glynn]], a aned tua 1644; Uchel Siryf Sir Gaernarfon 1668-9. Fe briododd ag Elizabeth, merch Syr Hugh Owen, Orielton, Sir Benfro. Bu farw 1685.
Ni chafodd fab i'w olynu; priododd yr hynaf o'i ddwy ferch, Frances Glynn â Thomas Wynn, Boduan, Llŷn.
 
Dyma'r llinach wrywaidd wreiddiol a feddiannodd Glynllifon rywbryd yn ystod y Canol Oesoedd Cynnar nes i'r llinach wrywaidd fethu yn niwedd yr 17g. Rhestrir y penteuluoedd yn nhrefn amser. Mae erthyglau unigol yn '''Cof y Cwmwd''' am y rhai mwyaf nodedig ohonynt.
 
===Y Wynniaid===
* [[Syr Thomas Wynn, Barwnig 1af]] (1678-1749), Aelod Seneddol, barwnig o Foduan a wnaeth [[Plas Glynllifon]] yn brif annedd y teulu wedi iddo ef briodi Frances Glynn a oedd wedi etifeddu'r ystad oherwydd i John Glynn farw heb fab.
* [[Syr John Wynn]] (1701-1773), yr ail farwnig, Aelod Seneddol. Fe briododd â Jane, merch John Wynne o'r Melai, Llanfair Talhaearn ac Abaty Maenan, gan gymryd yr ystadau hynny i mewn i [[Ystad Glynllifon]]
* [[Syr Thomas Wynn, Arglwydd 1af Newborough]] (1736-1807), y trydydd barwnig a wnaed yn farwn yn yr Arglwyddiaeth Wyddelig. Fe briododd â merch Iarll Egmont, ac wedyn â [[Maria Stella]]
* [[Thomas John Wynn, 2il Arglwydd Newborough]], 1802-1832, Aelod Seneddol 1826 dros Fwrdeistrefi Caernarfon. Bu farw'n ddi-briod ac fe'i holynwyd gan ei frawd
* [[Spencer Bulkeley Wynn, 3ydd Arglwydd Newborough]] (1803-1888)
* [[Frederick George Wynn]] (1853-1920), pedwerydd mab Spencer Bulkeley, a etifeddodd Glynllifon a Boduan gan ei dad. Ni phriododd. Dyma'r aelod olaf o'r teulu i fyw'n barhaol yng Nglynllifon. Wedi ei farwolaeth, defnyddid y plas gan y teulu fel tŷ ar gyfer ymweliadau achlysurol, gwyliau a phartïon saethu, er bod llawer o'r ystad yn dal yn eu meddiant - hyd yn oed heddiw.
 
Gallai ymddangos yn rhyfedd fod y pedwerydd mab wedi etifeddu'r ystadau, ond rhaid cofio fod ystadau eraill gan y teulu erbyn hynny. Roedd ffermydd ym mhlwyf Ffestiniog a oedd yn eiddo iddynt wedi datblygu dros y 19g yn chwareli hynod o gynhyrchiol, a'r teulu'n cael breindal ar bob tunnell o lechi a gynhyrchid: cyfoeth heb weithio amdano; etifedd y teitl felly gafodd y darn yna o'r ystad. Hefyd roedd gan y teulu diroedd eang ystad y Rhug ger Corwen ar gyfer meibion eraill.
 
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}


[[Categori:Teuluoedd nodedig]]
[[Categori:Teuluoedd nodedig]]
[[Categori:Unigolion a theuluoedd nodedig]]
[[Categori:Unigolion a theuluoedd nodedig]]

Golygiad diweddaraf yn ôl 15:57, 2 Chwefror 2023

Trosolwg

Mae Teulu Glynllifon yn un o'r teuluoedd mwyaf hirhoedlog ymysg uchelwyr cwmwd Uwchgwyrfai, gyda'u hachau'n ymestyn yn ôl yn gadarn i rai o'r uchelwyr dan y Tywysogion Cymreig. Yn ystod yr 16g. mabwysiadodd y teulu'r cyfenw "Glynn" (neu "Glyn" neu Glynne - roedd y sillafiad yn newid o un ddogfen i'r llall fel roedd yn arferol cyn sefydlu orthograffeg enwau). Roedd hyn yn dilyn yr arfer dan frenhinoedd y Tuduriaid o gydymffurfio ag arferion Seisnig eu cymheiriaid yn Lloegr.

Methodd y llinach ar yr ochr wrywaidd ar farwolaeth John Glynn ym 1685, a bu i ferch hynaf y plas briodi ag aelod o deulu Boduan, Llŷn a oedd yn arddel y cyfenw "Wynn" ym 1700.[1] Ers yr adeg honno, Wynn yw cyfenw'r teulu. Er 1776, mae mab hynaf y teulu wedi etifeddu teitl, sef Arglwydd Newborough. Mae yna Arglwydd Newborough o hyd, sydd yn dal i fod yn berchennog ar dir yn Uwchgwyrfai.[2]

Penteuluoedd Glynllifon

Y Glynniaid

Yr achres gynnar, lled ansicr

  • Cilmin Droed-ddu, sylfaenydd y teulu a'i gyfoeth yn ôl y chwedl
  • Lleon
  • Llowarch
  • Iddig
  • Iddon
  • Dyfnaint
  • Gwrydyr

Yr achres weddol gadarn o ddiwedd y 13g ymlaen

  • Ednowain, y ffigwr hanesyddol sicr cyntaf yn yr achres, trydydd mab Gwrydyr yn ôl yr achresi. Roedd ei frawd hŷn, Morgeneu Ynad, ail fab Gwrydyr, yn hen hen hen hen daid i Morfudd ferch Hywel a briododd â Tudur Goch o Blas Nantlle.
  • Ystrwyth ab Ednowain
  • Iorwerth Goch
  • Ieuan ab Iorwerth
  • Einion ab Ieuan, a briododd ag Efa, merch ac etifeddes Ifan ap Trahaearn ab Iorwerth o'r Garthmyl, Sir Drefaldwyn
  • Goronwy ab Einion, a briododd â Generis ferch Gwyn ab Ednowain ab Eginir ap Meredydd ap Collwyn
  • Tudur Goch o Blas Nantlle, a briododd â Morfudd ferch Hywel, ei gyfnither o'r chweched ach, sef ei chweched cyfnither. Roedd hi'n gyd-etifeddes cangen Morgeneu Ynad o deulu Cilmin Droed-ddu (a oedd yn cynnwys Glynllifon),[3] ac felly daeth dwy ran o etifeddiaeth Cilmin (a bwrw bod Cilmin yn berson go iawn) at ei gilydd, gan gryfhau eiddo'r teulu.

Y teulu y gwyddys yn sicr eu bod wedi byw yng Nglynllifon

  • Hwlcyn Llwyd, y cyntaf i'w ddisgrifio fel "o Lynllifon". Priododd â Nest ferch Cynwrig ap Meredydd Ddu, Porthamel, Môn
  • Meredydd ap Hwlcyn, yn fyw ym 1456
  • Robert ap Meredydd, yn fyw ym 1440
  • Edmund Llwyd, yn marw ym 1540 yn ystod ei flwyddyn fel Uchel Siryf Sir Gaernarfon. Ef oedd ail fab Robert ap Meredydd; roedd ei frawd hŷn, a fabwysiadodd y cyfenw Glynn am y tro cyntaf yn y teulu mae'n debyg, yn offeiriad Catholig ac yn Archddiacon Meirionnydd, ac felly'n anghymwys i etifeddu ystâd
  • William Glynn, Uchel Siryf Sir Gaernarfon 1562
  • Thomas Glynn, Uchel Siryf Ynys Môn, 1584, gŵr Catherine, merch ac aeres John ap Richard ap Morris o'r Glynn, Llanfwrog, Môn - a ddaeth â thiroedd Môn i'r ystâd
  • Syr William Glynn, Uchel Siryf Môn 1597, a wnaed yn farchog ym 1606 ar sail ei lwyddiant fel milwr yn Iwerddon. Bu farw 1620.
  • Thomas Glynn, Uchel Siryf Sir Gaernarfon 1622, Aelod Seneddol sawl gwaith o 1623-1640. Botanegydd cynnar. Bu farw 1647.
  • John Glynn, a aned tua 1644; Uchel Siryf Sir Gaernarfon 1668-9. Fe briododd ag Elizabeth, merch Syr Hugh Owen, Orielton, Sir Benfro. Bu farw 1685.

Ni chafodd fab i'w olynu; priododd yr hynaf o'i ddwy ferch, Frances Glynn â Thomas Wynn, Boduan, Llŷn.

Dyma'r llinach wrywaidd wreiddiol a feddiannodd Glynllifon rywbryd yn ystod y Canol Oesoedd Cynnar nes i'r llinach wrywaidd fethu yn niwedd yr 17g. Rhestrir y penteuluoedd yn nhrefn amser. Mae erthyglau unigol yn Cof y Cwmwd am y rhai mwyaf nodedig ohonynt.

Y Wynniaid

  • Syr Thomas Wynn, Barwnig 1af (1678-1749), Aelod Seneddol, barwnig o Foduan a wnaeth Plas Glynllifon yn brif annedd y teulu wedi iddo ef briodi Frances Glynn a oedd wedi etifeddu'r ystad oherwydd i John Glynn farw heb fab.
  • Syr John Wynn (1701-1773), yr ail farwnig, Aelod Seneddol. Fe briododd â Jane, merch John Wynne o'r Melai, Llanfair Talhaearn ac Abaty Maenan, gan gymryd yr ystadau hynny i mewn i Ystad Glynllifon
  • Syr Thomas Wynn, Arglwydd 1af Newborough (1736-1807), y trydydd barwnig a wnaed yn farwn yn yr Arglwyddiaeth Wyddelig. Fe briododd â merch Iarll Egmont, ac wedyn â Maria Stella
  • Thomas John Wynn, 2il Arglwydd Newborough, 1802-1832, Aelod Seneddol 1826 dros Fwrdeistrefi Caernarfon. Bu farw'n ddi-briod ac fe'i holynwyd gan ei frawd
  • Spencer Bulkeley Wynn, 3ydd Arglwydd Newborough (1803-1888)
  • Frederick George Wynn (1853-1920), pedwerydd mab Spencer Bulkeley, a etifeddodd Glynllifon a Boduan gan ei dad. Ni phriododd. Dyma'r aelod olaf o'r teulu i fyw'n barhaol yng Nglynllifon. Wedi ei farwolaeth, defnyddid y plas gan y teulu fel tŷ ar gyfer ymweliadau achlysurol, gwyliau a phartïon saethu, er bod llawer o'r ystad yn dal yn eu meddiant - hyd yn oed heddiw.

Gallai ymddangos yn rhyfedd fod y pedwerydd mab wedi etifeddu'r ystadau, ond rhaid cofio fod ystadau eraill gan y teulu erbyn hynny. Roedd ffermydd ym mhlwyf Ffestiniog a oedd yn eiddo iddynt wedi datblygu dros y 19g yn chwareli hynod o gynhyrchiol, a'r teulu'n cael breindal ar bob tunnell o lechi a gynhyrchid: cyfoeth heb weithio amdano; etifedd y teitl felly gafodd y darn yna o'r ystad. Hefyd roedd gan y teulu diroedd eang ystad y Rhug ger Corwen ar gyfer meibion eraill.

Cyfeiriadau

  1. ↑ W. Gilbert Williams, Glyniaid Glynllifon (Trafodion Cym. Hanes Sir Gaernarfon, cyf.10 (1949)), t.36
  2. ↑ Mae'r prif ffeithiau yn yr erthygl hon i'w canfod yn J.E. Griffith, Pedigrees of Anglesey and Caernarvonshire Families (Horncastle, 1914), tt.172-3
  3. ↑ W. Gilbert Williams, Glyniaid Glynllifon (Trafodion Cym. Hanes Sir Gaernarfon, cyf.10 (1949)), t.33
Wedi dod o "https://cof.canolfanuwchgwyrfai.cymru/index.php?title=Teulu_Glynllifon&oldid=14563"