Rhos y Pawl

Mae Rhos y Pawl yn rhan o dir Comin Uwchgwyrfai, rhwng pentrefi Y Fron a Nantlle, ar waelodion Mynydd Mawr neu Fynydd Grug i bobl leol. Mae ffermydd Caeronwy a Chastell Caeronwy'n gorwedd i'r gogledd-orllewin ohoni.

Tir pur ddiffaith yw'r lle, gydag ond ychydig o le i bori defaid, ymysg y corsydd a'r grug. Yno, fodd bynnag, mae olion un o'r systemau amaethu cynnar gorau sydd i'w gweld yn Eryri.

Chwedl Rhos y Pawl

Ceir stori werin ar lafar am Ros y Pawl, sy'n perthyn i ardal Nantlle. Ceir enw Rhos y Pawl mewn chwedl ramantus am ŵr a merch ieuanc a oedd eisiau priodi. Roedd tad y ferch, ffermwr Tal-y-mignedd Uchaf yn anfodlon gyda'r syniad, a dyfeisiodd gynllun i weld fod y mab ifanc yn methu â phrofi ei hun yn gariadfab addas i'w ferch.

Mynnodd bod y gŵr ifanc, oedd yn fab fferm Gelli Ffrydiau yn Nantlle, yr ochr arll i'r dyffryn i Dalmignedd, yn gorfod goroesi noson gyfan yn nhrugaredd elfennau creulon tirwedd Nantlle. Trwy ryw wyrth, llwyddodd y mab hwn i oroesi drwy ei gadw ei hun yn gynnes drwy dorri coed â bwyell, ac edrych ar ffenestr ei gariad, lle yr oedd hithau wedi gosod cannwyll iddo ei gweld. Roedd y bore wedi cyrraedd, a'r mab ifanc wedi byw trwy'r noson oer a chafodd y ddau briodi fel y dymunwyd.

Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma