Gwilym Ddu o Arfon
Bardd a oedd yn byw ar ddiwedd y 13g. a dechrau'r 14g. oedd Gwilym Ddu o Arfon. Dywedir mai ei gartref oedd ger safle hen ffarm Tyddyn Tudur sydd bellach wedi ei ddymchwel. Nid oedd nepell o Blas Glynllifon, a hyd nes i Spencer Bulkeley Wynn, 2il Arglwydd Newborough ailddylunio Parc Glynllifon tua 1840, roedd yno hen furddun a elwid yn "Muriau Gwilym Ddu a chwalwyd er mwyn creu planhigfa goed addurniadol.[1]
Syr Gruffudd Llwyd o Dregarnedd a Llys Dinorwig oedd ei brif noddwr, ac ysgrifennodd awdl farwnad i Drahaearn Brydydd ap Goronwy hefyd, sydd i'w gweld yn Llyfr Coch Hergest. Priodolir iddo englyn a ysgrifennwyd i ddathlu coroni Iorwerth II o Loegr ym 1307. Ymddengys fod Syr Gruffydd Llwyd wedi bod yn gefnogol i Iorwerth I a gorsedd Lloegr (hyd nes iddo benderfynu gwrthryfela a chael ei garcharu yng Nghastell Rhuddlan am hynny ym 1322, pryd cyfansoddodd Gwilym Ddu "Awdl y Misoedd".[2] Dichon iddo ddioddef fel pob bardd llys oherwydd colli nawdd llysoedd y Tywysogion a'r arglwyddi Cymraeg.[3]
Golygir gwaith y bardd gan R. Iestyn Daniel yn: N.G. Costigan (Bosco) ac eraill (gol.), Gwaith Gruffudd ap Dafydd ap Tudur, Gwilym Ddu o Arfon, Trahaearn Brydydd Mawr ac Iorwerth Beli (Aberystwyth, 1995).