Chwarel Tal-y-sarn: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Irion (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
Irion (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
||
| Llinell 1: | Llinell 1: | ||
Chwarel lechi oedd '''Chwarel Tal-y-sarn''', ger pentref [[Talysarn]] heddiw. | Chwarel lechi oedd '''Chwarel Tal-y-sarn''', ger pentref [[Talysarn]] heddiw. (SH 495534). O 1828 ymlaen defnyddid [[Rheilffordd Nantlle]] i gludo ei chynnyrch. | ||
Roedd y chwarel hon ar wahân i Dorothea ar un cyfnod, a chredir iddi fod yn un o chwareli hynaf Dyffryn Nantlle. Roedd cant o chwarelwyr yn gyflogedig yno yn 1790, ac roeddynt yn cynhyrchu o leiaf 1,000 tunnell y flwyddyn. Roedd gŵr o'r enw John Evans a'i bartneriaid wedi cael les ar dri thwll ar dir fferm ''Tal-y-sarn'' ym 1802, cyn bodolaeth y pentref sy'n sefyll heddiw. | Roedd y chwarel hon ar wahân i Dorothea ar un cyfnod, a chredir iddi fod yn un o chwareli hynaf Dyffryn Nantlle. Roedd cant o chwarelwyr yn gyflogedig yno yn 1790, ac roeddynt yn cynhyrchu o leiaf 1,000 tunnell y flwyddyn. Roedd gŵr o'r enw John Evans a'i bartneriaid wedi cael les ar dri thwll ar dir fferm ''Tal-y-sarn'' ym 1802, cyn bodolaeth y pentref sy'n sefyll heddiw. Enwyd y cwmni a ffurfiwyd yn "Gwemni Llechi Talysarn" (''Talysarn Slate Company''). | ||
Erbyn y 1830au, roedd techneg 'water balance' yn cael ei ddefnyddio yno, ac erbyn y 1840au roedd cynnyrch y chwarel o gwmpas 6,000 tunnell y flwyddyn. Roedd gostyngiad mawr yn fuan ar ôl hyn, ond erbyn y 1870au roedd pethau yn dechrau gwella yno. Yn ôl Dewi Tomos, roedd tua 500 o ddynion yn gweithio yno o gwmpas 1880 a chafwyd injan | Erbyn y 1830au, roedd techneg 'water balance' yn cael ei ddefnyddio yno, ac erbyn y 1840au roedd cynnyrch y chwarel o gwmpas 6,000 tunnell y flwyddyn. Roedd gostyngiad mawr yn fuan ar ôl hyn, ond erbyn y 1870au roedd pethau yn dechrau gwella yno, ac ym 1873 daeth nifer o dyllau chwarel at ei gilydd i ffurfio Cwmni Cyfyngedig Chwarel Lechi Tal-y-sarn; Roedd y cwmni hefyd yn gweithio [[Chwarel Fron]]. Yn ôl [[Dewi Tomos]], roedd tua 500 o ddynion yn gweithio yno o gwmpas 1880 a chafwyd injan stêm ac incléin yn y chwarel - arwydd addawol o'i lewyrch erbyn diwedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Roedd [[John Robinson]] yn berchennog erbyn 1882, a chyflogwyd tua 400 o ddynion yn y chwarel yn ei gyfnod ef, gan droi allan 8210 tunnell o lechi mewn blwyddyn. | ||
Cofrestrwyd y cwmni'n ffurfiol ym 1904, a chafwyd hawl i gymryd [[Chwarel Fraich]], [[Cloddfa'r Coed]] a [[Chwarel Tan'rallt]] drosodd. | |||
Diriywyd cynhyrchiant yno o gwmpas cyfnod y Rhyfel Byd Cyntaf, a chaewyd hi yn 1926 - er hyn, cymerwyd hi drosodd gan [[Chwarel Dorothea]] yn y 1930au, ac roedd gwaith ar raddfa lai yno hyd 1945.<ref>Tomos, Dewi ''Chwareli Dyffryn Nantlle'' (Llyfrau Llafar Gwlad, 2007)</ref><ref>Jean Lindsay, ''A History of the North Wales Slate Industry'',(Newton Abbot, 1974), t. 331.</ref> | |||
==Cyfeiriadau== | |||
{{cyfeiriadau}} | |||
[[Categori:Chwareli llechi]] | [[Categori:Chwareli llechi]] | ||
Fersiwn yn ôl 15:31, 25 Hydref 2018
Chwarel lechi oedd Chwarel Tal-y-sarn, ger pentref Talysarn heddiw. (SH 495534). O 1828 ymlaen defnyddid Rheilffordd Nantlle i gludo ei chynnyrch.
Roedd y chwarel hon ar wahân i Dorothea ar un cyfnod, a chredir iddi fod yn un o chwareli hynaf Dyffryn Nantlle. Roedd cant o chwarelwyr yn gyflogedig yno yn 1790, ac roeddynt yn cynhyrchu o leiaf 1,000 tunnell y flwyddyn. Roedd gŵr o'r enw John Evans a'i bartneriaid wedi cael les ar dri thwll ar dir fferm Tal-y-sarn ym 1802, cyn bodolaeth y pentref sy'n sefyll heddiw. Enwyd y cwmni a ffurfiwyd yn "Gwemni Llechi Talysarn" (Talysarn Slate Company).
Erbyn y 1830au, roedd techneg 'water balance' yn cael ei ddefnyddio yno, ac erbyn y 1840au roedd cynnyrch y chwarel o gwmpas 6,000 tunnell y flwyddyn. Roedd gostyngiad mawr yn fuan ar ôl hyn, ond erbyn y 1870au roedd pethau yn dechrau gwella yno, ac ym 1873 daeth nifer o dyllau chwarel at ei gilydd i ffurfio Cwmni Cyfyngedig Chwarel Lechi Tal-y-sarn; Roedd y cwmni hefyd yn gweithio Chwarel Fron. Yn ôl Dewi Tomos, roedd tua 500 o ddynion yn gweithio yno o gwmpas 1880 a chafwyd injan stêm ac incléin yn y chwarel - arwydd addawol o'i lewyrch erbyn diwedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Roedd John Robinson yn berchennog erbyn 1882, a chyflogwyd tua 400 o ddynion yn y chwarel yn ei gyfnod ef, gan droi allan 8210 tunnell o lechi mewn blwyddyn.
Cofrestrwyd y cwmni'n ffurfiol ym 1904, a chafwyd hawl i gymryd Chwarel Fraich, Cloddfa'r Coed a Chwarel Tan'rallt drosodd.
Diriywyd cynhyrchiant yno o gwmpas cyfnod y Rhyfel Byd Cyntaf, a chaewyd hi yn 1926 - er hyn, cymerwyd hi drosodd gan Chwarel Dorothea yn y 1930au, ac roedd gwaith ar raddfa lai yno hyd 1945.[1][2]