Chwarel Goch: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cudyll (sgwrs | cyfraniadau) Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda 'Mae Chwarel Goch yn hen chwarel lechi ar lan orllewinol Llyn Cwellyn. Cynhyrchai lechi glas golau atyniadol, ond wrth cael eu heffeithio gan y tyw...' |
Cudyll (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
||
| Llinell 1: | Llinell 1: | ||
Mae [[Chwarel Goch]] yn hen chwarel lechi ar lan orllewinol [[Llyn Cwellyn]]. Cynhyrchai lechi glas golau atyniadol, ond wrth cael eu heffeithio gan y tywydd, byddent yn troi'n lliw rhwd, gan eu gwneud yn annefnyddiol ond mewn amgylchiadau arbennig lle deisyfid effaith amrwd a gwledig ar adeilad. Er bod ychydig o dystiolaeth fod y chwarel wedi dechrau trwy i bobl leol weithio ar eu liwt eu hunain yn y 18g., cychwynnodd yr ymdrech gyntaf (ar olaf) i chwarelu yno ar sail busnes sylweddol tua 1860 pan gafwyd caniatâd gan y perchnogion, sef [[Ystâd Cwellyn]], i gloddio yno. Erbyn 1865, roedd cynhyrchu wedi dechrau gyda 88 tunnel yn cael eu hallforio o harbwr Caernarfon. Sefydlwyd cwmni o'r enw ''Castell Cidwm Quellyn Slate Quarry Co.'' yr un flwyddyn. Roedd y cwmni hwn yn gyfrifol am [[Chwarel Cwellyn]] hefyd. | Mae [[Chwarel Goch]] yn hen chwarel lechi ar lan orllewinol [[Llyn Cwellyn]]. Cynhyrchai lechi glas golau atyniadol, ond wrth cael eu heffeithio gan y tywydd, byddent yn troi'n lliw rhwd, gan eu gwneud yn annefnyddiol ond mewn amgylchiadau arbennig lle deisyfid effaith amrwd a gwledig ar adeilad. Er bod ychydig o dystiolaeth fod y chwarel wedi dechrau trwy i bobl leol weithio ar eu liwt eu hunain yn y 18g., cychwynnodd yr ymdrech gyntaf (ar olaf) i chwarelu yno ar sail busnes sylweddol tua 1860 pan gafwyd caniatâd gan y perchnogion, sef [[Ystâd Cwellyn]], i gloddio yno. Erbyn 1865, roedd cynhyrchu wedi dechrau gyda 88 tunnel yn cael eu hallforio o harbwr Caernarfon. Sefydlwyd cwmni o'r enw ''Castell Cidwm Quellyn Slate Quarry Co.'' yr un flwyddyn. Roedd y cwmni hwn yn gyfrifol am [[Chwarel Cwellyn]] hefyd, ond ym 1868 gwahanwyd y dwy chwarel wrth i'r rheolwr, John Lloyd, adeiladydd a phensaer o Gaernarfon benderfynu nad oedd llechi Chwarel Goch yn well nag eiddo Chwarel Goch. Sefydlodd cyd-berchennog tir y chwarel, y Parch. Phillip Williams, un o deulu [[Cwellyn]], cwmni newydd i fynd â chwarelu yn ei flaen, chynigwyd cyfranddaliadau. | ||
''' | Ym 1871 roedd 18 o ddynion yn gweithio yn y chwarel ond ym 1878, ar adeg o drai yn y diwydiant, aeth y cwmni i'r wal a dyna ddiwedd y chwarel. Ym 1945, fodd bynnag, gwerthodd etifedd Cwellyn (Stephen G. Williams o Daunton ym Ngwlad yr Haf) i W. Ellis Evans a hwnnw'n gosod tipiau'r chwarel i nifer o ymgymerwyr iddynt adenill llechi cochaidd "rustic" a oedd ar y pryd yn ffasiynol.<ref>Sylfaen yr erthygl hon yw'r hyn sydd ar gael yn Gwynfor Pierce Jones ac Alun John Richards, ''Cem Gwyrfai'', (Llanrwst, 2004), tt.25-8</ref> | ||
Yr oedd yna dwll chwarel a oedd yn llawn dŵr erbyn i'r map ordnans gael ei gyhoeddi ym 1888,<ref>Map Ordnans 6" i'r filltir, gol. cyntaf</ref> ond fe'i llenwyd ers blynyoedd. | |||
{{eginyn}} | |||
==Cyfeiriadau== | |||
{{cyfeiriadau}} | |||
[[Categori:Chwareli]] | |||
Fersiwn yn ôl 09:56, 1 Ebrill 2021
Mae Chwarel Goch yn hen chwarel lechi ar lan orllewinol Llyn Cwellyn. Cynhyrchai lechi glas golau atyniadol, ond wrth cael eu heffeithio gan y tywydd, byddent yn troi'n lliw rhwd, gan eu gwneud yn annefnyddiol ond mewn amgylchiadau arbennig lle deisyfid effaith amrwd a gwledig ar adeilad. Er bod ychydig o dystiolaeth fod y chwarel wedi dechrau trwy i bobl leol weithio ar eu liwt eu hunain yn y 18g., cychwynnodd yr ymdrech gyntaf (ar olaf) i chwarelu yno ar sail busnes sylweddol tua 1860 pan gafwyd caniatâd gan y perchnogion, sef Ystâd Cwellyn, i gloddio yno. Erbyn 1865, roedd cynhyrchu wedi dechrau gyda 88 tunnel yn cael eu hallforio o harbwr Caernarfon. Sefydlwyd cwmni o'r enw Castell Cidwm Quellyn Slate Quarry Co. yr un flwyddyn. Roedd y cwmni hwn yn gyfrifol am Chwarel Cwellyn hefyd, ond ym 1868 gwahanwyd y dwy chwarel wrth i'r rheolwr, John Lloyd, adeiladydd a phensaer o Gaernarfon benderfynu nad oedd llechi Chwarel Goch yn well nag eiddo Chwarel Goch. Sefydlodd cyd-berchennog tir y chwarel, y Parch. Phillip Williams, un o deulu Cwellyn, cwmni newydd i fynd â chwarelu yn ei flaen, chynigwyd cyfranddaliadau.
Ym 1871 roedd 18 o ddynion yn gweithio yn y chwarel ond ym 1878, ar adeg o drai yn y diwydiant, aeth y cwmni i'r wal a dyna ddiwedd y chwarel. Ym 1945, fodd bynnag, gwerthodd etifedd Cwellyn (Stephen G. Williams o Daunton ym Ngwlad yr Haf) i W. Ellis Evans a hwnnw'n gosod tipiau'r chwarel i nifer o ymgymerwyr iddynt adenill llechi cochaidd "rustic" a oedd ar y pryd yn ffasiynol.[1]
Yr oedd yna dwll chwarel a oedd yn llawn dŵr erbyn i'r map ordnans gael ei gyhoeddi ym 1888,[2] ond fe'i llenwyd ers blynyoedd.
Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma