Perchnogion chwareli llechi: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Neidio i'r panel llywio
Neidio i'r bar chwilio
Irion (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
BDim crynodeb golygu |
||
| (Ni ddangosir y 4 golygiad yn y canol gan ddefnyddiwr arall) | |||
| Llinell 1: | Llinell 1: | ||
Yr oedd nifer o '''berchnogion chwareli llechi''' yn [[Dyffryn Nantlle|Nyffryn Nantlle]] o'r dyddiau cynharaf ymlaen. Yn y cyfnod modern, cychwynnwyd cloddio am lechi oddeutu 1750 ar ochr [[Mynydd Cilgwyn]], a hynny'n answyddogol, hynny yw heb ganiatâd y tirfeddiannwr honedig, sef Coron Lloegr. O 1800 ymlaen, tyfodd y diwydiant ac unwyd chwareli bach yn unedau mwy dan reolaeth neu berchnogaeth nifer fechan o berchnogion. Rhywbeth nad yw'n cael ei sylweddoli'n aml oedd cyn lleied o dir oedd gan [[Arglwydd Newborough]] yn y dyffryn ei hun ac felly cyn lleied oedd ei ddiddordeb yn y fasnach lechi yno; roedd ganddo chwareli mawr yng Nglynrhonwy, Cedrun (Dyffryn Conwy) a Ffestiniog. | Yr oedd nifer o '''berchnogion chwareli llechi''' yn [[Dyffryn Nantlle|Nyffryn Nantlle]] o'r dyddiau cynharaf ymlaen. Yn y cyfnod modern, cychwynnwyd cloddio am lechi oddeutu 1750 ar ochr [[Mynydd Cilgwyn]], a hynny'n answyddogol, hynny yw heb ganiatâd y tirfeddiannwr honedig, sef Coron Lloegr. O 1800 ymlaen, tyfodd y diwydiant ac unwyd chwareli bach yn unedau mwy dan reolaeth neu berchnogaeth nifer fechan o berchnogion. Rhywbeth nad yw'n cael ei sylweddoli'n aml oedd cyn lleied o dir oedd gan [[Arglwydd Newborough]] yn y dyffryn ei hun ac felly cyn lleied oedd ei ddiddordeb yn y fasnach lechi yno; roedd ganddo chwareli mawr yng Nglynrhonwy, Cedrun (Dyffryn Conwy) a Ffestiniog. | ||
Rhestrir yma y perchnogion yng | Rhestrir yma y perchnogion yng nghyfeiriaduron cynnar Gogledd Cymru. Ar ôl 1844, nodir i raddau helaeth y cwmnïau'n unig, fel yr unwyd chwareli'n fusnesau mwy ym mherchnogaeth cwmnïau. | ||
Yng Nghyfeiriadur Masnach Pigot, 1828-9, enwir y canlynol: | Yng Nghyfeiriadur Masnach Pigot, 1828-9, enwir y canlynol: | ||
* [[Chwarel Ceunant y Glaw]]: Cyrnol Hughes, | * [[Chwarel Ceunant y Glaw]]: Cyrnol Hughes, (asiant lleol, J. Trimmer) | ||
* [[Chwarel Coedmadog]]: [[George Bettiss]] | * [[Chwarel Coedmadog]]: [[George Bettiss]] | ||
* [[Chwarel Green]] | * Chwarel Green: George Johnson - hyd yma, nid yw wedi bod yn bosibl adnabod "Chwarel Green"; efallai fod yr enw'n cyfeirio at liw'r llechen, gan fod llechi gwyrdd wedi cael eu cynhyrchu ar ochr dde'r dyffryn. Efallai mai cyfeirio at [[Chwarel Tŷ Mawr Green]] y mae'r cyfeiriad yn y Cyfeiriadur Masnach. | ||
* [[Chwarel Hafodlas]]: Mrs Humphreys | * [[Chwarel Hafodlas]]: Mrs Humphreys | ||
* [[Chwarel Pen-y-bryn]]: [[Richard Garnons]] (asiant lleol, Owen Jones) | * [[Chwarel Pen-y-bryn]]: [[Richard Garnons]] (asiant lleol, Owen Jones) | ||
* [[Chwarel Tal-y-sarn]]: Smith a'r cwmni<ref>Cyfeiriadur Pigot, 1828-9 (copi yn Archifdy Caernarfon)</ref> | * [[Chwarel Tal-y-sarn]]: Smith a'r cwmni<ref>Cyfeiriadur Pigot, 1828-9 (copi yn Archifdy Caernarfon)</ref> | ||
Yng | Yng Nghyfeiriadur Pigot, 1835, enwir y canlynol: | ||
* [[Chwarel Coedmadog]]: (asiant, [[George Bettiss]]) | * [[Chwarel Coedmadog]]: (asiant, [[George Bettiss]]) | ||
* [[Chwarel Dorothea]]: Turner a Morgans | * [[Chwarel Dorothea]]: [[William Turner]] a Morgans | ||
* [[Chwarel Pen-y-bryn]]: [[Richard Garnons]] | * [[Chwarel Pen-y-bryn]]: [[Richard Garnons]] | ||
* [[Chwarel Pen-yr-orsedd]]: Thomas Cane | * [[Chwarel Pen-yr-orsedd]]: Thomas Cane | ||
| Llinell 20: | Llinell 20: | ||
* [[Chwarel Tal-y-sarn]]: Rundel a chwmni<ref>Cyfeiriadur Pigot, 1835 (copi yn Archifdy Caernarfon)</ref> | * [[Chwarel Tal-y-sarn]]: Rundel a chwmni<ref>Cyfeiriadur Pigot, 1835 (copi yn Archifdy Caernarfon)</ref> | ||
Yng | Yng Nghyfeiriadur Masnach Pigot a Slater, 1844, enwir y canlynol;<ref>I Slater, ''A Directory of Liverpool...together with the whole of North Wales'', (Slater, 1844). Casglwyd yr wybodaeth ym 1843. </ref> | ||
* [[Chwarel Cilgwyn]]: Cwmni Chwarel Lechi Cilgwyn (asiant, Owen Jones) | * [[Chwarel Cilgwyn]]: Cwmni Chwarel Lechi Cilgwyn (asiant, Owen Jones) | ||
* [[Chwarel Moel Tryfan]] a [[Chwarel Pen-y-bryn]]: Cwmni Moel Tryfan a Phen-y-bryn (asiant, Thomas Davids) | * [[Chwarel Moel Tryfan]] a [[Chwarel Pen-y-bryn]]: Cwmni Moel Tryfan a Phen-y-bryn (asiant, Thomas Davids) | ||
* [[Chwarel Pen-yr-orsedd]]: Thomas Cane | * [[Chwarel Pen-yr-orsedd]]: Thomas Cane | ||
* [[Chwarel Tal-y-sarn]]: Rundel a chwmni (asiant, Henry R Cox) | * [[Chwarel Tal-y-sarn]]: Rundel a chwmni (asiant, Henry R Cox) | ||
* [[Chwarel Dorothea]]: Turner a Morgan | * [[Chwarel Dorothea]]: [[William Turner]] a John Morgan | ||
{{eginyn}} | {{eginyn}} | ||
| Llinell 34: | Llinell 34: | ||
[[Categori:Chwarelydda]] | [[Categori:Chwarelydda]] | ||
[[Categori:Chwareli llechi]] | [[Categori:Chwareli llechi]] | ||
[[Categori:Diwydianwyr a | [[Categori:Diwydianwyr a Chyfalafwyr]] | ||
Golygiad diweddaraf yn ôl 15:18, 24 Chwefror 2022
Yr oedd nifer o berchnogion chwareli llechi yn Nyffryn Nantlle o'r dyddiau cynharaf ymlaen. Yn y cyfnod modern, cychwynnwyd cloddio am lechi oddeutu 1750 ar ochr Mynydd Cilgwyn, a hynny'n answyddogol, hynny yw heb ganiatâd y tirfeddiannwr honedig, sef Coron Lloegr. O 1800 ymlaen, tyfodd y diwydiant ac unwyd chwareli bach yn unedau mwy dan reolaeth neu berchnogaeth nifer fechan o berchnogion. Rhywbeth nad yw'n cael ei sylweddoli'n aml oedd cyn lleied o dir oedd gan Arglwydd Newborough yn y dyffryn ei hun ac felly cyn lleied oedd ei ddiddordeb yn y fasnach lechi yno; roedd ganddo chwareli mawr yng Nglynrhonwy, Cedrun (Dyffryn Conwy) a Ffestiniog.
Rhestrir yma y perchnogion yng nghyfeiriaduron cynnar Gogledd Cymru. Ar ôl 1844, nodir i raddau helaeth y cwmnïau'n unig, fel yr unwyd chwareli'n fusnesau mwy ym mherchnogaeth cwmnïau.
Yng Nghyfeiriadur Masnach Pigot, 1828-9, enwir y canlynol:
- Chwarel Ceunant y Glaw: Cyrnol Hughes, (asiant lleol, J. Trimmer)
- Chwarel Coedmadog: George Bettiss
- Chwarel Green: George Johnson - hyd yma, nid yw wedi bod yn bosibl adnabod "Chwarel Green"; efallai fod yr enw'n cyfeirio at liw'r llechen, gan fod llechi gwyrdd wedi cael eu cynhyrchu ar ochr dde'r dyffryn. Efallai mai cyfeirio at Chwarel Tŷ Mawr Green y mae'r cyfeiriad yn y Cyfeiriadur Masnach.
- Chwarel Hafodlas: Mrs Humphreys
- Chwarel Pen-y-bryn: Richard Garnons (asiant lleol, Owen Jones)
- Chwarel Tal-y-sarn: Smith a'r cwmni[1]
Yng Nghyfeiriadur Pigot, 1835, enwir y canlynol:
- Chwarel Coedmadog: (asiant, George Bettiss)
- Chwarel Dorothea: William Turner a Morgans
- Chwarel Pen-y-bryn: Richard Garnons
- Chwarel Pen-yr-orsedd: Thomas Cane
- Edwin Shelton
- William Turner (iau)
- Chwarel Tal-y-sarn: Rundel a chwmni[2]
Yng Nghyfeiriadur Masnach Pigot a Slater, 1844, enwir y canlynol;[3]
- Chwarel Cilgwyn: Cwmni Chwarel Lechi Cilgwyn (asiant, Owen Jones)
- Chwarel Moel Tryfan a Chwarel Pen-y-bryn: Cwmni Moel Tryfan a Phen-y-bryn (asiant, Thomas Davids)
- Chwarel Pen-yr-orsedd: Thomas Cane
- Chwarel Tal-y-sarn: Rundel a chwmni (asiant, Henry R Cox)
- Chwarel Dorothea: William Turner a John Morgan
Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma