Afon Dwyfach

Mae Afon Dwyfach yn cyrraedd y môr ger Llanystumdwy ar ôl llifo trwy gwmwd Eifionydd o'i tharddle yn Uwchgwyrfai, ar lethrau mynydd Bwlch Mawr. Yr afon hon oedd yn troi Melin Pant-glas. Cyfansoddodd y bardd Robert ap Gwilym Ddu (Robert Williams 1766-1850) o'r Betws Fawr gywydd nodedig iawn ar lannau Afon Dwyfach. Ystyrir y cywydd hwnnw ymysg darnau gorau barddoniaeth Gymraeg diwedd y 18g a dechrau'r 19g. Meddaai'r bardd:

Uwch Hengwm a'i gychwyngell,
Treiddio mae, trwodd y'mhell;
Lli' ei don sy'n lledanu,
Islaw i'r ddofn Seler Ddu;
Dyli' ei braisg ar dal y bryn,
Yw'r mur dewr ar wàr Derwyn.
Cyrraedd mae cainc arall
Oddi draw ei llaw i'r llall;
O dir Nant cyll derwyllt don,
Hoff enwog ddysglaer ffynnon...

Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma