Penfforddelen

Mae Penfforddelen yn enw ar y rhan uchaf o gymdogaeth Y Groeslon uwchbwn Capel Brynrhos lle mae'r ffordd i bentref Carmel yn troi trwy 90°. Yma, fel man canolog, y codwyd Ysgol Penfforddelen i wasanaethu plant 7 - 14 yr ardal o'r Fron i'r Groeslon. Erbyn hyn, mae'r hen adeilad wedi ei droi'n fflatiau.

Mae'r enw fel ag y mae'n sefyll yn awgrymu cysylltiad â Sarn Helen, y ffordd Rufeinig a groesai'r cwmwd ar ei ffordd o Gaernarfon i Domen y Mur ac ymlaen am y Ganolbarth. Mae'n debyg, fodd bynnag, fod y gwirionedd yn symlach: sef mai Pen Ffordd Felen oedd, ac yw, yr enw cywir, sydd a wnelo dim oll a'r Rhufeiniaid. Mae preenoldeb Appii Forum, bwthyn bach gerllaw, yn cyfrannu at y cred yn y tarddiad Rhufeinig. Hyd at tua 1820, Penfforddfelen a geir yn ddieithriad, ond o hynny ymlaen mae'r enw Penfforddele, Pen Ffordd Helen neu Penfforddelan hyd yn oed yn disodli'r hen ffurf.

Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma