Cae Buckley / Cae Ellen Bulkeley

Mae'r annedd a elwir bellach yn Cae Buckley rhwng Saron a phentref Llandwrog, er ei fod ym mhlwyf Llanwnda. Enw gwreiddiol y lle oedd Cae Ellen Bulkeley. Hanai'r Ellen hon o deulu uchelwrol Bulkeley Biwmares a chanol y 15g daeth yn wraig gyntaf i Robert ap Maredudd o Glynllifon. Bu farw'n ifanc a chanodd un o feirdd amlycaf y cyfnod, Tudur Aled, farwnad i'w choffáu, lle cyfeiria at: 'Dwyn seren dinas araul / Duwmares, hud am wres haul'. Cofnodwyd yr enw mewn sawl ffordd mewn gwahanol ddogfennau dros y blynyddoedd, gyda'r amrywiadau rhyfeddaf i'w cael yn asesiadau'r Dreth Dir, er enghraifft Cae Ellin Puckly ym 1773 a gay Elin bwgla ym 1779. Ar fap Ordnans 1838 y ffurf Cae Helen Bwcla a geir, gyda'r cyfenw Bulkeley yn cael ei Gymreigio gyda'r terfyniad -ey yn troi'n -a. Cae-Elen-Bulkeley a geir ar fap Ordnans 1919 ond rywbryd ar ôl hynny fe'i cwtogwyd i Cae Buckley gan golli'r cyfeiriad hanesyddol pwysig at y wraig hon.¹

Cyfeiriadau

1. Glenda Carr, Hen Enwau o Arfon, Llŷn ac Eifionydd, (Gwasg y Bwthyn, 2011), tt.62-3.