Appii Forum
Enw tŷ annedd digon ddi-nod yn Y Groeslon, nid nepell o Benfforddelen yw Appii Forum. Enw Lladin yw hwn, ac fe enwir fel y man, tua 50 milltir o Rufain, lle cyfarfu'r Apostol Paul a'r brodyr Cristionogol oedd wedi dod i'w groesau ar ei siwrne tua Rhufain.[1] Yr hanes yw fod y tŷ newydd ei godi gan un William Williams (1824-1884) ond heb gael enw pan gyfarfu nifer o deuluoedd yno i ddathlu priodas. Daeth yr enw i'w feddwl wrth i rywun holi beth oedd enw'r tŷ yn ystod y cynulliad dan sylw.
Anghywir felly yw gweld unrhyw gysylltiad hynafol â ffordd Rufeinig Sarn Helen a redai gerllaw'r safle. Ceir sôn am Appii Forum am y tro cyntaf ym 1839 yn LLyfr Treth Llandwrog, pan y'i syllefir Epiffori; weithiau ceir Appi Fferam hefyd.[2]
Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma