Chwedl Ffynnon Digwg

Chwedl yw’r stori am Ffynnon Digwg.

Credir iddi ei selio dros ddigwyddiadau yng Nghyfnod Beuno Sant. Yn ôl adroddiad W. R. Ambrose, roedd march o hen faenor Pennarth wedi mynd i Aberffraw i weithio, ac yno y bu iddo gyfarfod merch o Lys Ynyr Gwent. Bu i’r ddau briodi, a daeth y gwr ifanc a’i wraig newydd adref i’w gartref ger Pennarth. Ar ôl y siwrne hirfaith, roedd y ferch wedi disgyn i gysgu yn ei chartref newydd, ac ar ôl edrych ar ei gartref roedd y gwr ifanc yn teimlo cywilydd oherwydd ei fod ddim o safon uchel. Mewn moment o wallgofrwydd, llofruddiodd ei wraig newydd tra roedd yn cysgu a thorodd ei phen i ffwrdd.

Aeth yntau yna oddi adref i weithio, gan adael corff ei wraig yn y tŷ gan anghofio popeth am yr hyn a ddigwyddodd y noson honno. Yna, digwyddodd fugeiliaid Beuno Sant gerdded ger cartref y gwr ifanc, a darganfuwyd ei chorff anffurfiol. Rhoddwyd wybod i Beuno ar frys, a daeth yno i weld beth oedd wedi digwydd. Wrth weld corff y ferch ifanc, rhodd weddi drosti hi mewn gobaith y byddai gwyrth yn rhoi ei bywyd yn ôl iddi. Daeth ei obeithion yn wir, a daeth bywyd yn ôl iddi ar unwaith, a bu iddi addo ei bod am wasanaethu Beuno fel diolch iddo am ei hatgyfodi.

Yn y man lle llofruddiwyd y ferch, yr ‘run man lle bu iddi ei chyfodi yn ôl yn fyw gan Beuno – cododd ffrwd o ddŵr ac yma adeiladwyd Ffynnon Digwg, a’i henwi ar ôl y ferch.

Cyfeiriadau

Ambrose, W. R. ‘’Hynafiaethau, Cofiannau a Hanes Presennol Nant Nantlle’’ (Penygroes, 1872) t.56-57

Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma