Tyrpeg Gelli

Safai giât Tyrpeg Gelli ar y ffordd dyrpeg a redai rhwng Clynnog Fawr a Rhyd-ddu, ger fferm Gelli-ffrydiau, Nantlle, ar y darn o'r hen ffordd sydd erbyn heddiw yn B4418. Mae'r tŷ tyrpeg yn dal i sefyll, ac yn cael ei ddefnyddio fel tŷ, a'i enw'n "Hen Dyrpeg". Roedd y lleoliad wedi cael ei ddewis, mae'n debyg, er mwyn dal yr holl drafnidaeth a theithwyr a anelai am Ryd-ddu o rywle yn Nyffryn Nantlle. Fe'i codwyd rywbryd ar ôl 1810, ond prin oedd y tollau a godwyd yno. Yr arfer oedd i Ymddiriedolaeth Dyrpeg Sir Gaernarfon osod pob giat dyrpeg i'r sawl oedd am gynnig y swm blynyddol uchaf am yr hawl i godi ar deithwyr a aeth heibio'r giât. Giât y Gelli oedd y lleiaf proffidiol o holl giatiau'r Ymddiriedolaeth, gyda'r rhent yn amrywio rhwng £8 a £29 y flwyddyn, a £10 yn unig fel arfer. Dylid cymharu hyn efo rhent o ryw £100 y flwyddyn am giât Tyrpeg Dolydd, a hyd at £400 am giât Pont Seiont.