John Hughes (Alaw Llyfnwy)
Roedd John Hughes (Alaw Llyfnwy) (1841-?1905) yn un o'r cerddwyr mwyaf Dyffryn Nantlle yn ail hanner y 19g. Chwarelwr oedd o wrth ei waith, ond fe'i dewisiwyd yn oruchwyliwr Chwarel Pen-y-bryn ym 1886 i olynu John Roberts.[1], er iddo gael ei ddisgrifio fel "chwarelwr" hyd yn oed wedi hynny yn y Cyfrifiad, ac, ym 1891, yn cadw morwyn i helpu yn y tŷ. Roedd ganddo fo a'i wraig Catherine (1841-1899)[2] o leiaf saith o blant. Cartref y teulu oedd Brynffynnon, tŷ sylweddol ger Coedmadog ym mhentref Tal-y-sarn.[3]
Ysgrifennodd draethawd sylweddol ar chwareli Dyffryn Nantlle ac yn y 1870au ac 1880au roedd o'n ohebydd lled gyson yn ysgrifennu at sawl papur newydd. Roedd ganddo'r ddawn a'r safon yn y gymdeithas chwarelyddol i fod yn gadeirydd mewn cyfarfodydd cyhoeddus, yn arbennig yn ei gapel, Capel Hyfrydle (MC), Tal-y-sarn[4]. Ei brif faes o ragoriaeth, fodd bynnag, oedd cerddoriaeth. Bu'n cystadlu'n ddyn ifanc, ond yn nes ymlaen aeth yn boblogaidd yn lleol fel beirniad mewn eisteddfodau. Fe'i hadwaenid trwy Gymru gyfan fel cyfansoddwr nifer o ddarnau poblogaidd ar gyfer corau ac unawdwyr, megis Corn y Glyn ac Adgofion Dedwydd a ddefnyddwyd yn aml fel darnau prawf mewn eisteddfodau ledled Cymru.
Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma