Bedyddwyr Sandemanaidd

Roedd y Bedyddwyr Sandemanaidd, neu "Fedyddwyr Albanaidd", yn sect a dorrodd i ffwrdd oddi wrth brif ffrwd y Bedyddwyr, wedi ffrae fawr dros faterion diwinyddol ymysg y Bedyddwyr ym 1795, gyda'r carismataidd a hynod ffwndamentalaidd John R. Jones, Ramoth, Llanfrothen, yn arwain yn rhai a dorrodd i ffwrdd i ffurfio eu henwad annibynnol. Nid oedd yr enwad yn gryf iawn, fodd bynnag, gydag ond 9000 o aelodau drwy Gymru gyfan, a'r mwyafrif llethol o ddigon yn y de. Dim ond 8 capel Bedyddwyr oedd yn bodoli yng Ngogledd Cymru cyn 1800.

Roedd y Bedyddwyr Sandemanaidd yn Galfinaidd o ran diwinyddiaeth, ond roedd eu trefniadaeth yn fwy tebyg i gapeli Annibynnol. Yn nes ymlaen, ymunodd rhai o'u capeli â'r Cambeliaid, neu Eglwysi Crist, ac mewn capel o'r fath y magwyd David Lloyd George.

Unig gapel yr enwad yn Uwchgwyrfai oedd Capel Tŷ'n Lôn (BA), Llanllyfni, a agorwyd ym 1798 a'i gau ym 1865 wedi i'r aelodaeth syrthio i 3. Roedd gan y capel ei fynwent ei hun a adwaenid fel Mynwent Bara a Chaws.