Ystad Pant Du
Hanes yr ystad
Mae'n ymddangos i Ystad Pant Du ddod at ei gilydd, o dair cyfeiriad:
- tiroedd a etifeddwyd gan Catherine ap Huw ap Robert o Tal-y-mignedd Isaf, Nantlle;
- tiroedd a oedd gynt yn rhan o ystad Cors-y-gedol, Dyffryn Ardudwy, a ddaeth yn eiddo i John ap Gruffydd Fychan, mab Cors-y-gedol, a briododd â Chatherine; a
- tiroedd Plas Llanwnda, a ddaeth gydag Ann, ail wraig, y Capten Richard Garnons.[1]
Hyd a lled yr ystad
Roedd Ystad Pant Du yn un o brif ystadau Dyffryn Nantlle hyd at y 19g., pan oedd yn eiddo i Richard Garnons, perchennog chwareli a ddatblygwyd dan ei reolaeth. Hen dŷ ac ystad yn perthyn i deuluoedd Humprhreys a Garnons oedd, wedi ei ganoli lle mae gwinllan Pant Du heddiw.
Ym 1813, fe wnaed arolwg o'r ystad[2], a oedd y pryd hynny'n cynnwys 1808 acer, yn y plwyfi canlynol:
LLANBEBLIG
Llidiart Gwyn; Cae Samuel; Cae Llechfain; Maes Barcer; Pen’rallt; Pengelli
(Mae'n debyg bod yr eiddo hwn wedi dod i mewn i ystad Pant Du trwy briodas Ann merch William Wynn, Plas Llanwnda a'r Capten Richard Garnons(1735-1803))
LLANFAGLAN
Cae Eithin
LLANDWROG
Braich-y-trigwr-mawr; Cae Morfudd; Cae Iago; Cefn-y-beddau; Bedd Gwenan; Cae Halen; Pen-y-bryn; Tal-y-sarn; Blaen-y-cae; Pen-y-cae.
LLANLLYFNI
Pant Du; Llwyn-onn; Tŷ Mawr; Taldrwst; Tal-y-maes; Tŷ’n Llan; Dol Ifan; Tŷn-y-pwll. Ni restrwyd fferm Tal-y-mignedd Isaf er bod y fferm honno hefyd yn rhan o eiddo Pant Du.
LLANWNDA
Plas Llanwnda; Rhedynog-felen Fach; Felinwnda; Pen-y-cae; Tyddyn Bychan; Cae Glas; Tŷ Mawr; Pen-rhos; Cae Ciprys
(Mae'n debyg bod yr eiddo hwn wedi dod i mewn i ystad Pant Du trwy briodas Ann merch William Wynn, Plas Llanwnda a'r Capten Richard Garnons(1735-1803))
LLANDEGFAN (Ynys Môn)
Cae Cocsydd
Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma