Edgar Christian
Mae Edgar Christian (1908-1927) yn fwy enwog yng Nghanada nac yng Nghymru oherwydd iddo fynd ar antur i ddyffryn yr Afon Thelon yng Nghanada ym 1926, lle bu farw o newyn.
Cafodd ei eni yn Earls Barton, Swydd Northampton, yn fab i'r Is-gyrnol William Francis (Frank) Christian, RA a'i wraig Marguerite (Hornby cyn briodi). Ropedd yn un o bum plentyn. Symudodd y teulu i Cosham, Swydd Hants. Mynychodd ysgol ragbaratoal yn Folkestone cyn fynd i ysgol fonedd Coleg Dwfr yn Swydd Caint ym 1924.Yr oedd ei deulu wedi symud i Fron-dirion ger Pontlyfni rai blynyddoedd ynghynt ym 1919 a threuliodd wyliau ysgol felly yn Uwchgwyrfai.
Gadawodd Goleg Dwfr ym 1926 yn 18 oed a chafodd wahoddiad i ymuno â'i gefnder, John Hornby (a elwir yng Nghanada yn "Hornby of the North") a dyn arall, Harold Adlard, ar antur i ddal anifeiliaid am eu crwyn yn nifeithwch oer gogledd Canada. Rpedd gan Hornby rywfaint o brofiad o anturiaethau tebyg blaenorol, a'i fwriad oedd aros ar lan yr Afon Thelon, ar ol lladd nifer o garibŵ a'u rhewi fel bwyd dros y gaeaf. Codwyd caban pren ond methodd adod o hyd i anifeiliaid i'w lladd am eu cig a bu farw'r tri yn ystod Gwanwyn 1927. Christian oedd yr olaf o'r tri i farw ac fe adawodd y dyddiadur a gadwodd ar y daith yn ffwrn y caban. Cafwyd hyd i gyrff y tri dair blynedd yn ddiweddarach.[1]
Cyflwynwyd y dyddiadur i'w hen ysgol, Coleg Dwfr, ac ym 1937 cyhoeddwyd rhannau helaeth ohoni mewn llyfr, Unflinching, sydd wedi dod yn glasur ymysg llyfrau antur Canada.[2] Mae'r stori wedi ei hail-adrodd mewn sawl man, ac er nad yw Christian a'i gysylltiadau Cymreig yn hysbys iawn, bu'r hanesydd lleol Wilfred Williams yn ymddiddori yn yr hanes, gan symbylu Helen Williams-Ellis, Glasfryn i wneud rhaglen deledu amdano ar gyfer S4C.[3]