Chwarel Tan'rallt
Chwarel lechi oedd Chwarel Tan'rallt, ger pentref Tan'rallt. (SH 491523).
Cafodd y chwarel hon ei hagor tua 1805, ac roedd gwaith achlysurol yn cael ei gynnal yno oherwydd ei maint bychan. Roedd 40 o ddynion yn cloddio yno yn 1873, ac 89 ohonynt yn weithredol yno yn 1904 - nifer anarferol o uchel i'r cyfnod, yn ôl Dewi Tomos. Cafodd ei rhedeg ar y cyd gyda thwll/Chwarel Plas Du gerllaw, a gelwir y ddau yn Dolbebin East and West. Fe'i chyfunwyd efo cwmni Chwarel Tal-y-sarn am gyfnod yn y 1930au. Erbyn 1937-8, W.R. Morris a'i gwmni oedd yn gweithio'r chwarel, a bu'n gweithio hyd at y 1970au.
Roedd olwynion dŵr yno hefyd, ac erbyn heddiw mae'r prif dwll o dan ddŵr. Gellir gweld olion yr incléin a'r adeiladau yno hyd heddiw. [1][2]
Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma