Tramffordd Chwarel Tan'rallt

Agorodd Tramffordd Chwarel Tan'rallt ym 1853 gan gwmni'r chwarel i gysylltu'r chwarel â Rheilffordd Nantlle ger Pant-du. Y gost oedd bron i £450 a dewisodd y cwmni'r un lled rhwng y cledrau â Rheilffordd Nantlle, sef 3'6", er i'r chwarel ddefnyddio'r lled culach o 2'0" yn nes ymlaen yn nhyllau'r chwarel ei hun. Roedd gan y chwarel ei wagenni a'i cheffylau ei hun, a gellid eu tynnu'r holl ffordd at y cei yng Nghaernarfon yn y dyddiau cynnar. Defnyddid y dramffordd at yr un perwyl gan Chwarel lechi Fronheulog o 1866 hyd 1879; ac yr oedd cangen i Chwarel lechi Tyddyn Agnes a Chwarel lechi Taldrwst Isaf. Wedi i'r lein fawr ledu hen Reilffordd Nantlle, gwnaed seidin, sef Seidin Tan'rallt lle gellid trawslwytho llechi o wagenni 3'6" i rai mwy a redai ar y lein fawr, er i'r gwahanol chwareli oedd yn ei defnyddio wedi trafod ei ledu i'r led safonol (4'8 1/2"). Dichon i'r dramffordd gau tua 1915, er i'r chwarel weld cyfnodau segur pan nad oedd defnydd ar gyfer y dramffordd.

Ffynonellau

• J.I.C. Boyd, Narrow Gauge Rails in North Caernarvonshire, Cyf.1 (Oakwood, 1981), tt.89-91; 244-5.