Gelli-ffrydiau: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Irion (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
Irion (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
||
| Llinell 1: | Llinell 1: | ||
Mae '''Gelli-ffrydiau''' (neu'n aml, ''Y Gelli'') yn un o brif ffermydd [[Dyffryn Nantlle]]. Mae'r sefyll i'r gogledd o'r ffordd rhwng [[Nantlle]] a [[Rhyd-ddu]] ger ben uchaf [[Llyn Nantlle Uchaf]]; mae nifer o nentydd bach neu ffrydiau'n rhedeg dros dir y Gelli i'r llyn. Enwyd y tŷ tyrpeg ar ôl y fferm, sef [[Tyrpeg Gelli]], a hefyd [[Pont y Gelli]] gerllaw. Saif yn awr yng nghymuned [[Llanllyfni]] ond hyd at ail hanner y 20g, bu'n rhan o blwyf [[Llandwrog]]. | Mae '''Gelli-ffrydiau''' (neu'n aml, ''Y Gelli'') yn un o brif ffermydd [[Dyffryn Nantlle]]. Mae'r sefyll i'r gogledd o'r ffordd rhwng [[Nantlle]] a [[Rhyd-ddu]] ger ben uchaf [[Llyn Nantlle Uchaf]]; mae nifer o nentydd bach neu ffrydiau'n rhedeg dros dir y Gelli i'r llyn. Enwyd y tŷ tyrpeg ar ôl y fferm, sef [[Tyrpeg Gelli]], a hefyd [[Pont y Gelli]] gerllaw. Saif yn awr yng nghymuned [[Llanllyfni]] ond hyd at ail hanner y 20g, bu'n rhan o blwyf [[Llandwrog]]. | ||
Ganwyd [[Angharad James]] yn y Gelli-ffrydiau, 16 Gorffennaf 1677, yn ferch i James Davies ac Angharad Humphrey. Priododd dyn o Ddolwyddelan, ac yr oeddynt ymhen amser yn rhai o hynafiaid [[John Jones, Tal-y-sarn]]. | Ganwyd [[Angharad James]] yn y Gelli-ffrydiau, 16 Gorffennaf 1677, yn ferch i James Davies ac Angharad Humphrey. Priododd dyn o Ddolwyddelan, ac yr oeddynt ymhen amser yn rhai o hynafiaid [[John Jones, Tal-y-sarn]]. Yn ddiweddarach, ym 1858, ganwyd [[William Hobley]] yno - dyn a aeth ymlaenm i fod yn weinidog Calfinaidd o bwys ac yn hanesydd ei enwad.<ref>Glenda Carr, ''Hen Enwau o Arfon, Llŷn ac Eifionydd'', (Caernarfon, 2012), tt.165-6.</ref> | ||
Fferm ddefaid ydyw'n bennaf, ac yn y gorffennol bu'n ymestyn i 465 o aceri, pan osodwyd ar rent gan y perchnogion y pryd hynny, sef Ystâd Cinmel ger Abergele.<ref>''Yr Herald Cymraeg'', 28 Medi 1909.</ref> Achoswyd yr ail-osod gan fod Griffith Hughes, y tenant ar y pryd, yn ymadael. Mae nodyn fod arwerthiant ei holl stoc yn cynnwys y canlynol (gan ddyfynnu'r hysbyseb gwreiddiol):<ref>Caernarvon & Denbigh herald, 24 Medi 1909</ref> | Fferm ddefaid ydyw'n bennaf, ac yn y gorffennol bu'n ymestyn i 465 o aceri, pan osodwyd ar rent gan y perchnogion y pryd hynny, sef Ystâd Cinmel ger Abergele.<ref>''Yr Herald Cymraeg'', 28 Medi 1909.</ref> Achoswyd yr ail-osod gan fod Griffith Hughes, y tenant ar y pryd, yn ymadael. Mae nodyn fod arwerthiant ei holl stoc yn cynnwys y canlynol (gan ddyfynnu'r hysbyseb gwreiddiol):<ref>Caernarvon & Denbigh herald, 24 Medi 1909</ref> | ||
| Llinell 11: | Llinell 11: | ||
Mae'n amlwg fod yr ardal wedi cael ei amaethu ers y cyfnod Rhufeinig, gan fod nifer o olion o gytiau hir a chrwn ar lethr y mynydd uwchben y Gelli.<ref>Comisiwn Henebion Cymru, ‘’Caernarvonshire’’ Cyf II (Llundain, 1960), tt.193-4</ref> | Mae'n amlwg fod yr ardal wedi cael ei amaethu ers y cyfnod Rhufeinig, gan fod nifer o olion o gytiau hir a chrwn ar lethr y mynydd uwchben y Gelli.<ref>Comisiwn Henebion Cymru, ‘’Caernarvonshire’’ Cyf II (Llundain, 1960), tt.193-4</ref> | ||
Cysylltir y ffrem hefyd â chwedl am fachgen oedd yn was fferm yno, ac a gafodd ei swyno gan y Tylwyth Teg cyn gael ei achub gan ddyn hysbys.<ref>Glenda Carr, ''op.cit.'', t.165.</ref> | |||
{{eginyn}} | {{eginyn}} | ||
Fersiwn yn ôl 10:15, 17 Mai 2019
Mae Gelli-ffrydiau (neu'n aml, Y Gelli) yn un o brif ffermydd Dyffryn Nantlle. Mae'r sefyll i'r gogledd o'r ffordd rhwng Nantlle a Rhyd-ddu ger ben uchaf Llyn Nantlle Uchaf; mae nifer o nentydd bach neu ffrydiau'n rhedeg dros dir y Gelli i'r llyn. Enwyd y tŷ tyrpeg ar ôl y fferm, sef Tyrpeg Gelli, a hefyd Pont y Gelli gerllaw. Saif yn awr yng nghymuned Llanllyfni ond hyd at ail hanner y 20g, bu'n rhan o blwyf Llandwrog.
Ganwyd Angharad James yn y Gelli-ffrydiau, 16 Gorffennaf 1677, yn ferch i James Davies ac Angharad Humphrey. Priododd dyn o Ddolwyddelan, ac yr oeddynt ymhen amser yn rhai o hynafiaid John Jones, Tal-y-sarn. Yn ddiweddarach, ym 1858, ganwyd William Hobley yno - dyn a aeth ymlaenm i fod yn weinidog Calfinaidd o bwys ac yn hanesydd ei enwad.[1]
Fferm ddefaid ydyw'n bennaf, ac yn y gorffennol bu'n ymestyn i 465 o aceri, pan osodwyd ar rent gan y perchnogion y pryd hynny, sef Ystâd Cinmel ger Abergele.[2] Achoswyd yr ail-osod gan fod Griffith Hughes, y tenant ar y pryd, yn ymadael. Mae nodyn fod arwerthiant ei holl stoc yn cynnwys y canlynol (gan ddyfynnu'r hysbyseb gwreiddiol):[3]
GWARTHEG: 10 o Fuchod Godro Cyfloion neu yn eu llawn broffit; Heffer 3 oed vn min dropio; 4 o Fustych Dwyflwydd Rhagorol; 6 o Heffrod Dwyflwydd; Tarw Dwyflwydd. CEFFYLAU: Caseg Wedd 5 oed, 15.3 o uchder, hwylus ym mhob gwaith; Caseg Wedd eto, 16 o uchder; Merlen 6 oed, 14.2 o uchder, hollol hwylus; Merlen Mynydd a'i Chyw; un eto yn codi'n ddwyflwydd. DEFAID: Tua 1200 o DDEFAID, sef holl gorlan, yn cynnwys Mamogiaid Cryfion at groesi, Myllt parod i'r cigydd, ac Ŵyn. Dymunir galw sylw arbennig at ragoroldeb y Defaid hyn. MOCH, Etc.: Hwch Dorrog.—Gwyddau, Fowls, Etc. OFFERYNAU: Engine Dorri Gwair; 18 o Feinciau Cneifio, Gwelleifiau, Clorian a Phwysau at bwyso gwlân, Corddwr, bron yn newydd, a Llestri Llaeth; Ger Bôn a Blaen, ynghyd â lluaws o bethau eraill rhy luosog i'w henwi.
Mae'n amlwg fod yr ardal wedi cael ei amaethu ers y cyfnod Rhufeinig, gan fod nifer o olion o gytiau hir a chrwn ar lethr y mynydd uwchben y Gelli.[4]
Cysylltir y ffrem hefyd â chwedl am fachgen oedd yn was fferm yno, ac a gafodd ei swyno gan y Tylwyth Teg cyn gael ei achub gan ddyn hysbys.[5]
Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma