|
|
| Llinell 1: |
Llinell 1: |
| Lleolir '''Ffynnon Beuno''' ar ddiwedd pentref [[Clynnog Fawr]]. Tua 200 llath heibio [[Eglwys Sant Beuno, Clynnog|Eglwys Sant Beuno, Clynnog Fawr]], cyrhaeddir y ffynnon drwy lwybr byr a grisiau oddi ochr y ffordd. Mae yna ffordd osgoi o amgylch y pentref a’r ffynnon. Gorweddir y ffynnon ar waelod tir amaeth serth. <ref>''Sacred Waters: Holy Wells and Water Lore in Britain and Ireland'' gan Janet a Colin Bord; Paladin Grafton Books (1986), tudalen 214.</ref>. <ref>''The Holy Wells of Wales'' gan Francis Jones; University of Wales Press (1992), tudalen 148.</ref>
| | Mae '''Ffynnon Beuno''' yn heneb gofrestredig ac adeilad Gradd II* rhestredig, a gafodd ei restru ar 29 Mai 1968. Mae'n ffynnon sanctaidd ganoloesol, a chafodd llogeiliau eu hychwanegu yn ddiweddarach yn yr 18fed ganrif; mae'r gweddill yn debygol o fod o'r 15fed ganrif pan gafodd [[Eglwys Sant Beuno, Clynnog|Eglwys Sant Beuno, Clynnog Fawr]] ei hailadeiladu. Mae'r ffynnon yn fasn garreg, sgwâr, uchder o 6tr. Mae'r dŵr tua 350mm dyfn. Mae yna feinciau ar ddwy ochr y waliau. Uwchben y meinciau, mae yna 3 agen sgwâr yn y waliau, a elwir yn ''ledged recesses'', efallai ar gyfer dillad a meddiannau'r ymdrochwr.<ref>http://www.coflein.gov.uk/en/site/32193/details/ffynnon-beuno.</ref> |
| | |
| Mae Ffynnon Beuno yn heneb gofrestredig ac adeilad Gradd II* rhestredig, fe’i rhestrwyd ar 29 Mai 1968. <ref>https://archwilio.org.uk/arch/query/page.php?watprn=GAT103&dbname=gat&tbname=core.</ref>
| |
| | |
| Mae'n ffynnon sanctaidd ganoloesol, mae'r adeiladwaith gwreiddiol yn debygol o ddyfod o'r 15fed ganrif hwyr pan ailadeiladwyd [[Eglwys Sant Beuno, Clynnog|Eglwys Sant Beuno, Clynnog Fawr]]. Ychwanegwyd cerrig copa a’r manylion arall yn yr 18fed ganrif. <ref>''An Inventory of the Ancient Monuments in Caernarvonshire: Volume II – central, The Cantref of Arfon and the Commote of Eifionydd'' gan Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments of Wales; H.M. Stationery Office (1960), tudalen 57.</ref> | |
| | |
| Mae'r ffynnon yn fasn garreg, sgwâr (2.6 metr x 3.9 m), chwe throedfedd o uchder. Mae'r dŵr tua 350mm o ddyfnder. Ceir feinciau ar ddwy ochr y waliau. <ref>''The Holy Wells of Wales'' gan Francis Jones; University of Wales Press (1992), tudalen 148.</ref>. <ref>''Sacred springs: in search of the holy wells and spas of Wales'' gan Paul Davis; Blorenge Books (2003), tudalen 100.</ref> Uwchben y meinciau, mae tair cilfach yn y waliau, efallai ar gyfer dillad ac eiddo'r ymdrochwr. <ref>''Wales'' gan Litellus Russell Muirhead; E. Benn (1953), tudalen 76.</ref> | |
| | |
| Ym mis Mai 2010, difrododd fandaliaid y ffynnon, cafodd cerrig eu rhwygo o sylfaen y ffynnon a'u taflu mewn i'r dŵr. Yn dilyn y fandaliaeth, gosodwyd rheiliau haearn modern i atal ymwelwyr oherwydd fod gweddillion y ffynnon yn ansafadwy.<ref>http://www.dailypost.co.uk/news/local-news/fury-historic-clynnog-well-vandalised-2756200].</ref> Nawr, mae'n edrych yn lân, daclus ac wedi gofalu amdani; mae'r rheiliau haearn modern a oedd unwaith yn amgylchynu'r llwybr wedi cael eu tynnu, sy'n caniatáu mynedfa i'r ffynnon. Mae giât yn diogelu’r ffynnon, ond nid yw ynghlo. <ref> Sylwadau awdur yr erthygl hon drwy ymweld â’r ffynnon ym mis Mawrth 2017 </ref>
| |
| | |
| Cysegrwyd y ffynnon i [[Sant Beuno]]. <ref>''The Holy Wells of Wales'' gan Francis Jones; University of Wales Press (1992), tudalen 148.</ref> Mae [[Clynnog Fawr]] ar Daith Pererin Gogledd Cymru trwy Ben Llŷn i Ynys Enlli, ac roedd yn fan pwysig i bererinion aros. <ref>''More Mysterious Wales'' gan Chris Barber; David & Charles (1986), tudalen 194.</ref>
| |
| | |
| Yn ogystal â bod yn ffynhonnell dŵr i'r gymuned fynachaidd gerllaw, defnyddiwyd y ffynnon i wella amrywiaeth o afiechydon, clefydau a chyflyrau meddygol fel y llechau, epilepsi, nerfusrwydd, problemau llygaid ac analluedd. <ref>''Sacred Waters: Holy Wells and Water Lore in Britain and Ireland'' gan Janet a Colin Bord; Paladin Grafton Books (1986), tudalen 214.</ref> Daethpwyd plant yn enwedig yno i iacháu; teithiodd pobl o ymhell i ffwrdd i gael triniaeth. <ref>''More Mysterious Wales'' gan Chris Barber; David & Charles (1986), tudalen 194.</ref>
| |
| | |
| Ar ôl i’r claf ymdrochi yn y ffynnon, daethpwyd ef i [[Capel Beuno, Clynnog|Gapel Beuno, Clynnog Fawr]] a’i orwedd i gysgu ar wely o frwyn ar garreg fedd Beuno er mwyn gwella salwch. <ref>''Sacred Waters: Holy Wells and Water Lore in Britain and Ireland'' gan Janet a Colin Bord; Paladin Grafton Books (1986), tudalen 214.</ref> Defnyddiwyd y ffynnon mor ddiweddar â'r 18fed ganrif hwyr – pan ddaeth yr hanesydd Thomas Pennant yno yn yr 18fed ganrif, gwelodd ar garreg fedd Beuno ''“a feather bed, on which a poor paralytic from Meirionyddshire had lain the whole night”''. <ref>''A Tour in Wales, MDCCLXXIII'' gan Thomas Pennant; Cambridge University Press (2014), tudalen 209.</ref>
| |
| | |
| Ychwanegwyd crafiadau o bileri [[Capel Beuno, Clynnog|Gapel Beuno, Clynnog Fawr]] i ddŵr sanctaidd y ffynnon i iacháu dallineb. <ref>''More Mysterious Wales'' gan Chris Barber; David & Charles (1986), tudalen 194.</ref> Lladdwydd heffrod wrth y ffynnon fel cynnig aberth crefyddol i Sant Beuno, (roedd hyn yn arferiad cyn-Cristnogaeth). <ref>''Sacred Waters: Holy Wells and Water Lore in Britain and Ireland'' gan Janet a Colin Bord; Paladin Grafton Books (1986), tudalen 214.</ref>
| |
|
| |
|
| | Cysegrwyd ffynnon i [[Beuno Sant]]. Mae [[Clynnog Fawr]] ar lwybr y pererin trwy Ben Llŷn i Ynys Enlli, ac roedd yn le pwysig i bererinion stopio. |
| | Yn ogystal â bod yn ffynhonnell dŵr i'r gymuned fynachaidd gerllaw, defnyddiwyd y ffynnon i wella amrywiaeth o afiechydon a chyflyrau meddygol fel y clefyd cadarn (''epilepsy''), y llech (''rickets''), nerfusrwydd (''nervousness''), problemau llygaid ac analluedd, plant yn benodol. |
|
| |
|
| | Cafodd y ffynnon ei defnyddio mor ddiweddar â'r 18fed ganrif hwyr. |
|
| |
|
| | Ym mis Mai 2010, dinistriodd fandaliaid y ffynnon, a chafodd cerrig eu rhwygo o sylfaen y ffynnon a'u taflu i mewn i'r dŵr. Ar ôl hynny, cafodd giât y ffynnon ei gloi i atal ymwelwyr oherwydd nad oedd yr adeilad yn ddiogel. Yn dilyn y fandaliaeth, gosodwyd rheiliau haearn modern i atal mynediad. <ref>http://www.dailypost.co.uk/news/local-news/fury-historic-clynnog-well-vandalised-2756200].</ref> Nawr, mae'n edrych yn lân ac yn daclus ac mae'r rheiliau haearn modern a oedd unwaith yn amgylchynu'r llwybr wedi cael eu tynnu, sy'n caniatau mynedfa i'r ffynnon. |
| | | |
|
| |
|
Mae Ffynnon Beuno yn heneb gofrestredig ac adeilad Gradd II* rhestredig, a gafodd ei restru ar 29 Mai 1968. Mae'n ffynnon sanctaidd ganoloesol, a chafodd llogeiliau eu hychwanegu yn ddiweddarach yn yr 18fed ganrif; mae'r gweddill yn debygol o fod o'r 15fed ganrif pan gafodd Eglwys Sant Beuno, Clynnog Fawr ei hailadeiladu. Mae'r ffynnon yn fasn garreg, sgwâr, uchder o 6tr. Mae'r dŵr tua 350mm dyfn. Mae yna feinciau ar ddwy ochr y waliau. Uwchben y meinciau, mae yna 3 agen sgwâr yn y waliau, a elwir yn ledged recesses, efallai ar gyfer dillad a meddiannau'r ymdrochwr.[1]
Cysegrwyd ffynnon i Beuno Sant. Mae Clynnog Fawr ar lwybr y pererin trwy Ben Llŷn i Ynys Enlli, ac roedd yn le pwysig i bererinion stopio.
Yn ogystal â bod yn ffynhonnell dŵr i'r gymuned fynachaidd gerllaw, defnyddiwyd y ffynnon i wella amrywiaeth o afiechydon a chyflyrau meddygol fel y clefyd cadarn (epilepsy), y llech (rickets), nerfusrwydd (nervousness), problemau llygaid ac analluedd, plant yn benodol.
Cafodd y ffynnon ei defnyddio mor ddiweddar â'r 18fed ganrif hwyr.
Ym mis Mai 2010, dinistriodd fandaliaid y ffynnon, a chafodd cerrig eu rhwygo o sylfaen y ffynnon a'u taflu i mewn i'r dŵr. Ar ôl hynny, cafodd giât y ffynnon ei gloi i atal ymwelwyr oherwydd nad oedd yr adeilad yn ddiogel. Yn dilyn y fandaliaeth, gosodwyd rheiliau haearn modern i atal mynediad. [2] Nawr, mae'n edrych yn lân ac yn daclus ac mae'r rheiliau haearn modern a oedd unwaith yn amgylchynu'r llwybr wedi cael eu tynnu, sy'n caniatau mynedfa i'r ffynnon.