Band Llandwrog

Yn ôl y North Wales Chronicle ar gyfer 9 Mai 1863, cynhaliwyd cyfarfod i sefydlu band ym mhentref Llandwrog.

Trefnwyd cyngerdd yn yr Ysgol ar 30 Ebrill 1863 i godi arian at ffurfio'r band, syniad a gychwynnwyd gan Miss Jones, Y Rheithordy. Ymysg y gynulleidfa oedd bonedd y fro, yn cynnwys teulu Plas Glynllifon: Hon. Mr. Wynne, a'r Misses Wynne, Glynllifon; Mrs. Jones a'r Misses Jones, Cefnycoed; y Parch. Ganon Jones, a'r Misses Jones, Y Rheithordy, a llawer iawn o rai eraill o "elite" y gymdogaeth, yn ôl y papur. Perfformiwyd y "Duke's March" gan Fand Milisia Caernarfon, dan arweiniad Mr. G. Hope, ynghyd â nifer o ddarnau eraill. Cafwyd Toriad y dydd a ganwyd gan J. Davies a Howel Roberts, encôr. Canodd Mr Davies hefyd "O tyr'd yn ôl fy ngeneth lân," gyda chyfeiliant gan Mr. Hayden. Anerchwyd y gynulleidfa yn y Gymraeg gan Howel Roberts am gerddoriaeth, Ymddangosodd Mr. R. Patrick, Y Bontnewydd, am y tro cyntaf o flaen cynulleidfa, gan ganu Excelsior. Y cyfeilydd oedd Mr. W. Hayden, Caernarfon, a fo hefyd oedd cyfeilydd Miss Evans, Cwm-y-glo, ar gyfer Gwenith Gwyn, Hen wlad fy nhadau a Clychau Aberdyfi. Caewyd y noson trwy i'r band chwarae Duw gadwo'r Frenhines.

Ysywaeth, mae'n ymddangos na ddaeth ddim byd o'r ymgyrch hon, gan na chlywir sôn eto am fand yn Llandwrog am ryw ugain mlynedd, er y credir bod pasrti o offerynwyr yn cyfeilio yn yr eglwys tua'r adeg honno.

Ailgydiwyd yn y syniad o gael band yn Llandwrog tua Medi 1883. Gweler y dyfyniad isod o'r wasg ar y pryd:

LLANDWROG. CYNGHERDD.—Nos Sadwrnb diweddaf cynhaliwvd cyngherdd poblogaidd yn y lle uchod, er budd y seindorf bres sydd wedi dechreu yma er's rhyw dri mis yn ol, o dan addysgiaeth Mr David D. Williams. Cymerwyd rhan ynddo gan Misses Fanny Richards a M. J. Williams, Caernarfon; Glan Peris, Meistri Thomas T.Williams, a Griffith Roberts, Pen-y-groes; a Samuel R. Jones, Pisgah. Cyfeiliwyd yn alluog gan Mr. J. W. Roberts. Y llywydd oedd Mr David D. Thomas, Nantlle, a goruchwyliwr Chwarel Glan'rafon, Rhyd-ddu, ac aeth drwy ei waith yn dra galluog, felly hefyd yr holl gantorion. Prif at-dyniad y cyfarfod oedd y gantores ieuanc dalentog Miss Fanny Richards, Caernarfon, a chafodd y derbyniad mwyaf gwresog. Yr oedd yn syndod clywed y band yn chwareu mor dda, ac os parhant yn selog, diau y byddant yn anrhydedd i'r ardal. Yr ydym yn deall fod llwyddiant y cyfarfod i'w briodoli i Meistri Richard Jones, gôf, Glynllifon, a Mr David D. Williams. 

Roedd y band yn dal i fynd ym 1884 pan drefnwyd tro i Ddinas Dinlle gan Miss Catherine Wynn, Glynllifon, sef yr hyn a alwyd yn "trît te blynyddol". Ar ôl gorymdeithio'n drefnus at y môr gyda Band Llandwrog yn arwain, cafwyd nifer o chwareuon cyn i'r plant gael eu te. Ar ôl dychwelyd i'r pentref, rhoddwyd bynsan i bob plentyn, a the a "phethau da eraill" i'r oedolion ac aelodau'r band.

Dyna, fodd bynnag, yw'r olaf y clywir yn y wasg, hyd y gwyddom, am fand Llandwrog. Trefnwyd cyngerdd mawreddog yn yr ysgol ym 1894, a rhaid oedd dibynnu ar fand ad hoc a oedd mewn gwirionedd yn debycach i grŵp siambr, er mwyn cyfeilio:

The following ladies and gentlemen kindly volunteered their services in the band :—The Misses F. Bankes Price, Maggie M. Jones. Mr Richard Jones (violin). Mr Cole (flute), Mr J. W. Roberts, Pen'rallt (organ), Miss Annie Humphreys (piano).

Dichon nad oedd neb o'r offerynwyr oedd yn y band ddeng mlynedd ynghynt yn dal i arddel eu hofferynnau.

Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma