Ffynnon Beuno (Clynnog Fawr): Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Cof y Cwmwd
Neidio i'r panel llywio Neidio i'r bar chwilio
← Golygiad hŷn
Dim crynodeb golygu
BDim crynodeb golygu
 
(Ni ddangosir y 18 golygiad yn y canol gan 4 defnyddiwr arall)
Llinell 1: Llinell 1:
Mae '''Ffynnon Beuno''' yn heneb gofrestredig ac adeilad Gradd II* rhestredig, cafodd ei restru ar 29 Mai 1968. Mae'n ffynnon sanctaidd ganoloesol, a chafodd llogeiliau eu hychwanegu yn ddiweddarach yn yr 18fed ganrif; mae'r gweddill yn debygol o fod o'r 15fed ganrif pan gafodd [[Eglwys Beuno Sant, Clynnog Fawr]] ei hailadeiladu. Mae'r ffynnon yn fasn garreg, sgwâr, uchder o 6tr. Mae'r dŵr tua 350mm dyfn. Mae yna feinciau ar ddwy ochr y waliau. Uwchben y meinciau, mae yna 3 agen sgwâr yn y waliau, gelwir yn ''"ledged recesses"'', efallai ar gyfer dillad a meddiannau'r ymdrochwr.<ref>http://www.coflein.gov.uk/en/site/32193/details/ffynnon-beuno.</ref>  
[[Delwedd:Lleoliad.JPG|bawd|Lleoliad]] 
Yn Mai 2010, dinistriodd fandaliaid y ffynnon, cafodd cerrig eu rhwygo o sylfaen y ffynnon a'u taflu mewn i'r dŵr. Ar ôl hynny, cafodd olion y ffynnon ei gloi i atal ymwelwyr oherwydd nad oedd yr adeilad yn stabl. Yn dilyn y fandaliaeth, gosodwyd rheiliau haearn modern i atal mynediad. <ref>http://www.dailypost.co.uk/news/local-news/fury-historic-clynnog-well-vandalised-2756200].</ref> Nawr, mae'n edrych yn lân, daclus a gynhelir, mae'r rheiliau haearn modern a oedd unwaith yn amgylchynu'r llwybr wedi cael eu tynnu, sy'n caniatau mynedfa i'r ffynnon.  
[[Delwedd:Plac.JPG|bawd|Plac enw yn cyfeirio at y ffynnon]]  
Cafodd y ffynnon ei defnyddio mor ddiweddar â'r 18fed ganrif hwyr.  
[[Delwedd:ffynnon.JPG|bawd|Mynedfa]]
Cysegru'r ffynnon i Sant Beuno. Mae Clynnog Fawr ar y llwybr pererin trwy'r Llŷn i Ynys Enlli, ac roedd yn le pwysig i bererinion stopio.  
[[Delwedd:Meinciau_a_chilfachau.JPG|bawd|Meinciau a chilfachau]]
Yn ogystal â bod yn ffynhonnell dwr i'r gymuned fynachaidd gerllaw, defnyddiwyd y ffynnon i wella amrywiaeth o afiechydon a chyflyrau meddygol fel y clefyd cadarn ('''epilepsy'''), y llech ('''rickets'''), nerfusrwydd ('nervousness'), problemau llygaid ac analluedd, plant yn benodol.
[[Delwedd:Giat_a_thir_serth.JPG|bawd|Giât a thir serth]]
[[Delwedd:Pererin.JPG|bawd|Postyn marcio wrth ochr y ffynnon yn dweud: “Taith Pererin Gogledd Cymru”]]
[[Delwedd:Bwrdd_dehongliad.JPG|bawd|Bwrdd dehongliad sy’n egluro hanes y ffynnon, mae’n weddol newydd, gosodwyd ar ôl y fandaliaeth]]
 
Lleolir  '''Ffynnon Beuno''' ym mhen draw pentref [[Clynnog Fawr]] i gyfeiriad Pwllheli. Tua 200 llath heibio [[Eglwys Sant Beuno, Clynnog|Eglwys Sant Beuno, Clynnog Fawr]], cyrhaeddir y ffynnon drwy lwybr byr a grisiau oddi ar ochr y ffordd. Erbyn hyn mae yna ffordd osgoi o amgylch y pentref a’r ffynnon. Saif y ffynnon ar waelod tir amaeth serth. <ref>''Sacred Waters: Holy Wells and Water Lore in Britain and Ireland'' gan Janet a Colin Bord; Paladin Grafton Books (1986), tudalen 214.</ref>. <ref>''The Holy Wells of Wales'' gan Francis Jones; University of Wales Press (1992), tudalen 148.</ref> Ni ddylid ei chymysgu efo [[Ffynnon Beuno (Llanwnda)]].
 
Mae Ffynnon Beuno yn heneb gofrestredig ac adeilad Gradd II* rhestredig; fe’i rhestrwyd ar 29 Mai 1968. <ref>https://archwilio.org.uk/arch/query/page.php?watprn=GAT103&dbname=gat&tbname=core.</ref> Mae'n ffynnon sanctaidd ganoloesol ac mae'r adeiladwaith gwreiddiol yn debygol o fod yn perthyn i ddiwedd y 15fed ganrif pan ailadeiladwyd [[Eglwys Sant Beuno, Clynnog Fawr|Eglwys Sant Beuno, Clynnog]]. Ychwanegwyd cerrig copa a’r manylion arall yn y 18fed ganrif. <ref>''An Inventory of the Ancient Monuments in Caernarvonshire: Volume II – central, The Cantref of Arfon and the Commote of Eifionydd'' gan Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments of Wales; H.M. Stationery Office (1960), tudalen 57.</ref>
 
Mae'r ffynnon yn fasn garreg, sgwâr (2.6 metr x 3.9 m), chwe throedfedd o uchder. Mae'r dŵr tua 350mm o ddyfnder. Ceir meinciau carreg ar ddwy ochr y waliau. <ref>''The Holy Wells of Wales'' gan Francis Jones; University of Wales Press (1992), tudalen 148.</ref>. <ref>''Sacred springs: in search of the holy wells and spas of Wales'' gan Paul Davis; Blorenge Books (2003), tudalen 100.</ref> Uwchben y meinciau, mae tair cilfach yn y waliau, efallai ar gyfer cadw dillad ac eiddo'r ymdrochwr. <ref>''Wales'' gan Litellus Russell Muirhead; E. Benn (1953), tudalen 76.</ref>  
 
Ym mis Mai 2010, difrododd fandaliaid y ffynnon, cafodd cerrig eu rhwygo o sylfaen y ffynnon a'u taflu mewn i'r dŵr. Yn dilyn y fandaliaeth, gosodwyd rheiliau haearn modern i atal ymwelwyr oherwydd bod gweddillion y ffynnon yn fregus.<ref>http://www.dailypost.co.uk/news/local-news/fury-historic-clynnog-well-vandalised-2756200].</ref> Nawr, mae'n edrych yn lân, yn daclus ac wedi gofalu amdani; mae'r rheiliau haearn modern a oedd unwaith yn amgylchynu'r llwybr wedi cael eu tynnu, sy'n caniatáu mynedfa i'r ffynnon. Mae giât yn diogelu’r ffynnon, ond nid yw ynghlo. <ref> Sylwadau awdur yr erthygl hon drwy ymweld â’r ffynnon ym mis Mawrth 2017 </ref>
 
Cysegrwyd y ffynnon i [[Beuno Sant]]. <ref>''The Holy Wells of Wales'' gan Francis Jones; University of Wales Press (1992), tudalen 148.</ref> Mae [[Clynnog Fawr]] ar Daith Pererin Gogledd Cymru trwy Lŷn i Ynys Enlli, ac roedd yn fan pwysig i bererinion aros. <ref>''More Mysterious Wales'' gan Chris Barber; David & Charles (1986), tudalen 194.</ref> 
 
Yn ogystal â bod yn ffynhonnell dŵr i'r gymuned fynachaidd gerllaw, defnyddiwyd y ffynnon i wella amrywiaeth o afiechydon, clefydau a chyflyrau meddygol fel y llechau, epilepsi, nerfusrwydd, problemau llygaid ac analluedd. <ref>''Sacred Waters: Holy Wells and Water Lore in Britain and Ireland'' gan Janet a Colin Bord; Paladin Grafton Books (1986), tudalen 214.</ref>  Daethpwyd â phlant yn enwedig yno i'w hiacháu; teithiai pobl yno o bellter ffordd i gael triniaeth. <ref>''More Mysterious Wales'' gan Chris Barber; David & Charles (1986), tudalen 194.</ref>
 
Ar ôl i’r claf ymdrochi yn y ffynnon, aed ag ef/hi i [[Capel Beuno|Gapel Beuno, Clynnog Fawr]] a’i roi i orwedd i gysgu ar wely o frwyn ar garreg fedd Beuno er mwyn gwella o'i salwch. <ref>''Sacred Waters: Holy Wells and Water Lore in Britain and Ireland'' gan Janet a Colin Bord; Paladin Grafton Books (1986), tudalen 214.</ref> Defnyddiwyd y ffynnon mor ddiweddar â diwedd y 18g. Pan ddaeth yr hanesydd Thomas Pennant yno at ddiwedd y 18g, gwelodd ar garreg fedd Beuno ''“a feather bed, on which a poor paralytic from Meirionyddshire had lain the whole night”''. <ref>''A Tour in Wales, MDCCLXXIII'' gan Thomas Pennant; Cambridge University Press (2014), tudalen 209.</ref>
 
Ychwanegwyd crafiadau o bileri Capel Beuno, Clynnog Fawr at ddŵr sanctaidd y ffynnon i iacháu dallineb. <ref>''More Mysterious Wales'' gan Chris Barber; David & Charles (1986), tudalen 194.</ref> Ar un adeg fe leddid heffrod wrth y ffynnon fel aberth crefyddol i Sant Beuno, (roedd hyn yn tarddu o arferiad o'r cyfnod cyn-Gristnogol). <ref>''Sacred Waters: Holy Wells and Water Lore in Britain and Ireland'' gan Janet a Colin Bord; Paladin Grafton Books (1986), tudalen 214.</ref> 
 
 
 
 


[[categori:ffynhonnau]]
[[categori:ffynhonnau]]
[[categori:safleoedd nodedig]]
[[categori:safleoedd nodedig]]

Golygiad diweddaraf yn ôl 13:01, 31 Mawrth 2022

Lleoliad
Plac enw yn cyfeirio at y ffynnon
Mynedfa
Meinciau a chilfachau
Giât a thir serth
Postyn marcio wrth ochr y ffynnon yn dweud: “Taith Pererin Gogledd Cymru”
Bwrdd dehongliad sy’n egluro hanes y ffynnon, mae’n weddol newydd, gosodwyd ar ôl y fandaliaeth

Lleolir Ffynnon Beuno ym mhen draw pentref Clynnog Fawr i gyfeiriad Pwllheli. Tua 200 llath heibio Eglwys Sant Beuno, Clynnog Fawr, cyrhaeddir y ffynnon drwy lwybr byr a grisiau oddi ar ochr y ffordd. Erbyn hyn mae yna ffordd osgoi o amgylch y pentref a’r ffynnon. Saif y ffynnon ar waelod tir amaeth serth. [1]. [2] Ni ddylid ei chymysgu efo Ffynnon Beuno (Llanwnda).

Mae Ffynnon Beuno yn heneb gofrestredig ac adeilad Gradd II* rhestredig; fe’i rhestrwyd ar 29 Mai 1968. [3] Mae'n ffynnon sanctaidd ganoloesol ac mae'r adeiladwaith gwreiddiol yn debygol o fod yn perthyn i ddiwedd y 15fed ganrif pan ailadeiladwyd Eglwys Sant Beuno, Clynnog. Ychwanegwyd cerrig copa a’r manylion arall yn y 18fed ganrif. [4]

Mae'r ffynnon yn fasn garreg, sgwâr (2.6 metr x 3.9 m), chwe throedfedd o uchder. Mae'r dŵr tua 350mm o ddyfnder. Ceir meinciau carreg ar ddwy ochr y waliau. [5]. [6] Uwchben y meinciau, mae tair cilfach yn y waliau, efallai ar gyfer cadw dillad ac eiddo'r ymdrochwr. [7]

Ym mis Mai 2010, difrododd fandaliaid y ffynnon, cafodd cerrig eu rhwygo o sylfaen y ffynnon a'u taflu mewn i'r dŵr. Yn dilyn y fandaliaeth, gosodwyd rheiliau haearn modern i atal ymwelwyr oherwydd bod gweddillion y ffynnon yn fregus.[8] Nawr, mae'n edrych yn lân, yn daclus ac wedi gofalu amdani; mae'r rheiliau haearn modern a oedd unwaith yn amgylchynu'r llwybr wedi cael eu tynnu, sy'n caniatáu mynedfa i'r ffynnon. Mae giât yn diogelu’r ffynnon, ond nid yw ynghlo. [9]

Cysegrwyd y ffynnon i Beuno Sant. [10] Mae Clynnog Fawr ar Daith Pererin Gogledd Cymru trwy Lŷn i Ynys Enlli, ac roedd yn fan pwysig i bererinion aros. [11]

Yn ogystal â bod yn ffynhonnell dŵr i'r gymuned fynachaidd gerllaw, defnyddiwyd y ffynnon i wella amrywiaeth o afiechydon, clefydau a chyflyrau meddygol fel y llechau, epilepsi, nerfusrwydd, problemau llygaid ac analluedd. [12] Daethpwyd â phlant yn enwedig yno i'w hiacháu; teithiai pobl yno o bellter ffordd i gael triniaeth. [13]

Ar ôl i’r claf ymdrochi yn y ffynnon, aed ag ef/hi i Gapel Beuno, Clynnog Fawr a’i roi i orwedd i gysgu ar wely o frwyn ar garreg fedd Beuno er mwyn gwella o'i salwch. [14] Defnyddiwyd y ffynnon mor ddiweddar â diwedd y 18g. Pan ddaeth yr hanesydd Thomas Pennant yno at ddiwedd y 18g, gwelodd ar garreg fedd Beuno “a feather bed, on which a poor paralytic from Meirionyddshire had lain the whole night”. [15]

Ychwanegwyd crafiadau o bileri Capel Beuno, Clynnog Fawr at ddŵr sanctaidd y ffynnon i iacháu dallineb. [16] Ar un adeg fe leddid heffrod wrth y ffynnon fel aberth crefyddol i Sant Beuno, (roedd hyn yn tarddu o arferiad o'r cyfnod cyn-Gristnogol). [17]

  1. ↑ Sacred Waters: Holy Wells and Water Lore in Britain and Ireland gan Janet a Colin Bord; Paladin Grafton Books (1986), tudalen 214.
  2. ↑ The Holy Wells of Wales gan Francis Jones; University of Wales Press (1992), tudalen 148.
  3. ↑ https://archwilio.org.uk/arch/query/page.php?watprn=GAT103&dbname=gat&tbname=core.
  4. ↑ An Inventory of the Ancient Monuments in Caernarvonshire: Volume II – central, The Cantref of Arfon and the Commote of Eifionydd gan Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments of Wales; H.M. Stationery Office (1960), tudalen 57.
  5. ↑ The Holy Wells of Wales gan Francis Jones; University of Wales Press (1992), tudalen 148.
  6. ↑ Sacred springs: in search of the holy wells and spas of Wales gan Paul Davis; Blorenge Books (2003), tudalen 100.
  7. ↑ Wales gan Litellus Russell Muirhead; E. Benn (1953), tudalen 76.
  8. ↑ http://www.dailypost.co.uk/news/local-news/fury-historic-clynnog-well-vandalised-2756200].
  9. ↑ Sylwadau awdur yr erthygl hon drwy ymweld â’r ffynnon ym mis Mawrth 2017
  10. ↑ The Holy Wells of Wales gan Francis Jones; University of Wales Press (1992), tudalen 148.
  11. ↑ More Mysterious Wales gan Chris Barber; David & Charles (1986), tudalen 194.
  12. ↑ Sacred Waters: Holy Wells and Water Lore in Britain and Ireland gan Janet a Colin Bord; Paladin Grafton Books (1986), tudalen 214.
  13. ↑ More Mysterious Wales gan Chris Barber; David & Charles (1986), tudalen 194.
  14. ↑ Sacred Waters: Holy Wells and Water Lore in Britain and Ireland gan Janet a Colin Bord; Paladin Grafton Books (1986), tudalen 214.
  15. ↑ A Tour in Wales, MDCCLXXIII gan Thomas Pennant; Cambridge University Press (2014), tudalen 209.
  16. ↑ More Mysterious Wales gan Chris Barber; David & Charles (1986), tudalen 194.
  17. ↑ Sacred Waters: Holy Wells and Water Lore in Britain and Ireland gan Janet a Colin Bord; Paladin Grafton Books (1986), tudalen 214.
Wedi dod o "https://cof.canolfanuwchgwyrfai.cymru/index.php?title=Ffynnon_Beuno_(Clynnog_Fawr)&oldid=13256"