Beirdd gwlad Dyffryn Nantlle: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Neidio i'r panel llywio
Neidio i'r bar chwilio
Irion (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
Irion (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
||
| (Ni ddangosir y 18 golygiad yn y canol gan 2 ddefnyddiwr arall) | |||
| Llinell 1: | Llinell 1: | ||
Argraffwyd rhestr o ddeunaw o ‘’’feirdd Dyffryn Nantlle’’’ yn rhifyn 8 Chwefror 1888 o’r ‘’Genedl Gymreig’’. Ceisiwyd eu rhoi yn nhrefn rhagoriaeth, ond wrth gwrs, gan mai ar ffurf llythyr at y golygydd yr ymddangosodd y rhestr, a hynny gan ohebydd anhysbys, sef “Y Pwyswr”. Serch hynny, a beth bynnag am y ffordd y sgoriodd Y Pwyswr y beirdd unigol, mae’n rhoi rhestr hynod o ddefnyddiol | Argraffwyd rhestr o ddeunaw o ‘’’feirdd Dyffryn Nantlle’’’ yn rhifyn 8 Chwefror 1888 o’r ‘’Genedl Gymreig’’.<ref>''op.cit.'', t.7</ref> Ceisiwyd eu rhoi yn nhrefn rhagoriaeth, ond wrth gwrs, gan mai ar ffurf llythyr at y golygydd yr ymddangosodd y rhestr, a hynny gan ohebydd anhysbys, sef “Y Pwyswr”, nid oedd hynny'n dasg hawdd. Serch hynny, a beth bynnag am y ffordd y sgoriodd Y Pwyswr y beirdd unigol, mae’n rhoi rhestr hynod o ddefnyddiol o brif feirdd gwlad [[Dyffryn Nantlle]] a oedd yn eu bri ychydig cyn diwedd y 19g. | ||
Dyma sut mae llythyr Y Pwyswr yn | Dyma sut mae llythyr Y Pwyswr yn dechrau: | ||
TAFOLIAD BEIRDD DYFFRYN NANTLLE | TAFOLIAD BEIRDD DYFFRYN NANTLLE | ||
SYR,-Mewn trefn i ni allu gwneyd chwareu teg â phob un ohonynt, yr ydym yn nodi eu graddau mewn pedwar peth gwahanol, gan eu bod oll yn rhagori yn y naill neu'r llall o'r pethau hyn. Y pedwar peth hynny yw - Awen, Barn, Dysg, a Chynghanedd. Cymerwn ugain yn safon gyda phob un ohonynt; yna cyfrifwn yr oll gyda'u gilydd, heb adnabod neb ohonynt yn ôl y cnawd. | SYR,-Mewn trefn i ni allu gwneyd chwareu teg â phob un ohonynt, yr ydym yn nodi eu graddau mewn pedwar peth gwahanol, gan eu bod oll yn rhagori yn y naill neu'r llall o'r pethau hyn. Y pedwar peth hynny yw - Awen, Barn, Dysg, a Chynghanedd. Cymerwn ugain yn safon gyda phob un ohonynt; yna cyfrifwn yr oll gyda'u gilydd, heb adnabod neb ohonynt yn ôl y cnawd. | ||
Ar ôl rhestru’r beirdd a’u sgoriau – yn ôl ei farn o – | Ar ôl rhestru’r beirdd a’u sgoriau – yn ôl ei farn o – gorffennodd y llythyrwr ei lythyr fel a ganlyn: | ||
Gyda'ch caniatâd, Mr Gol., yr ydym yn bwriadu tafoli cerddorion y dyffryn y tro nesaf; ac yna y llenorion a'i areithwyr. Y PWYSWR. | Gyda'ch caniatâd, Mr Gol., yr ydym yn bwriadu tafoli cerddorion y dyffryn y tro nesaf; ac yna y llenorion a'i areithwyr. Y PWYSWR. | ||
Gwelir yn y ddelwedd a atgynhyrchir yma'r sgoriau unigol. Mae erthyglau am y beirdd unigol a restrir isod i’w cael - neu mi fyddant ar gael - ar y wefan hon. | Gwelir yn y ddelwedd a atgynhyrchir yma'r sgoriau unigol. Mae erthyglau am y beirdd unigol a restrir isod i’w cael - neu mi fyddant ar gael - ar y wefan hon. | ||
* | [[Delwedd:Tabl beirdd.png|bawd|de|400px|Llythyr y Pwyswr]] | ||
*Hywel Tudur | *[[William John Davies (Glan Llyfnwy)]] | ||
*J. Machreth Rees | *[[Howell Roberts (Hywel Tudur)]] | ||
*Parch D. Jones | *[[J. Machreth Rees]] | ||
* | *[[David Jones, gweinidog|Parch D. Jones]]. Mae'n debygol mai'r Parch. David Jones yw'r bardd dan sylw. Bu'n gweinidogaethu yn y dyffryn am ddau gyfnod yn ystod y 1870au ac 1880au. | ||
*Anant | *[[H.E. Jones (Hywel Cefni)]] | ||
*G. (Geraint) Owen | *[[Owen Edwards (Anant)]] | ||
*Mawrthfab | *[[G. (Geraint) Owen ]] | ||
*Maldwynog | *[[John Owen Williams (Mawrthfab)]] | ||
*Trebor Aled | *[[John Jones (Maldwynog)]] | ||
*Aled Ddu | *[[Robert Roberts (Trebor Aled)]]. Nid Robert Jones (Trebor Aled) (1866-1917) sydd yma, gan mai dyn o Lansannan yn Sir Ddinbych oedd hwnnw, heb gysylltiad hyd y gwyddys â Dyffryn Nantlle.<ref>Y Bywgraffiadur (Llundain, 1953), t.480. Nid oedd yn anghyffredin i ganfod dau fardd a rannai'r un ffugenw os nad oedd y naill na'r llall yn adnabyddus y tu allan i'w ardal eu hunain.</ref> | ||
*Croesfryn | *[[Robert R. Williams (Aled Ddu)]] | ||
* | *[[Richard Williams (Croesfryn)]] | ||
*Ioan ap Ioan | *[[Henry Hughes (Gwelltyn)]] | ||
*Owen Meirig | *[[Ioan ap Ioan]]. Mae'n bur amheus ai John Williams (Ioan ap Ioan) (1800-1871) sydd yma. Gŵr o Lanrwst oedd hwnnw a wasanaethodd fel gweinidog gyda'r Bedyddwyr yn y de ar hyd ei oes. Yr oedd Ioan ap Ioan arall, a drigai yn y Ro-wen, Dyffryn Conwy yn y 1880au ac wedyn, ac yn Wesle selog - ond nid oes unrhyw gofnod ohono'n byw yn Nyffryn Nantlle. Hyd yn hyn, ni fu modd canfod unrhyw fanylion am fardd o'r enw hwn yn y dyffryn. | ||
*Ioan Eifion | *[[Owen Morris (Owain Meurig)]] neu Owen Meirig yn ôl y rhestr a ddangosir yma. | ||
*Ieuan Nebo | *[[John Jones (Ioan Eifion)]] | ||
*Iolo Glan Twrog | *[[Evan Jones (Ieuan Nebo)]] | ||
*[[John Roberts (Iolo Glan Twrog)]] | |||
Gellid tybio y byddai rhestr mor fanwl - a dadleuol efallai - wedi esgor ar ohebiaeth danbaid yn rhifynnau canlynol y papur newydd, ond hyd y gellir darganfod, ni fu unrhyw ymateb yn y rhifynnau nesaf. Dichon felly fod y gwerthusiad yn weddol agos i'w le. Cadarnhad o'r rhagdybiaeth hon yw'r ffaith fod pedwar o'r chwech cyntaf ar y rhestr wedi hawlio erthyglau ymysg y 1450 o erthyglau cyntaf yng Nghof y Cwmwd. Fodd bynnag, hyd yma ni chafodd unrhyw un yr ysbrydoliaeth (na'r wybodaeth) i lunio erthyglau i'r Cof ar y deuddeg bardd isaf ar y rhestr - rhywbeth a fydd, gobeithio, yn cael sylw wedi hyn! | |||
Rhaid amau hefyd mai dim ond beirdd [[Dyffryn Nantlle]] a oedd yn byw ym 1888 sydd yma. Ni ddylid anghofio am feirdd cynharach o sylwedd, megis [[David Jones (Dewi Arfon)]] ac [[Ebeneser Thomas (Eben Fardd)]]; nac ychwaith y blodeuo rhyfeddol a welwyd yn nhraddodiad barddonol y dyffryn gyda gwaith rhai fel [[Robert Williams Parry]], [[T. H. Parry-Williams]], [[Mathonwy Hughes]], [[Gwilym R. Jones]] ac yn y blaen. | |||
==Cyfeiriadau== | ==Cyfeiriadau== | ||
Golygiad diweddaraf yn ôl 11:38, 10 Tachwedd 2022
Argraffwyd rhestr o ddeunaw o ‘’’feirdd Dyffryn Nantlle’’’ yn rhifyn 8 Chwefror 1888 o’r ‘’Genedl Gymreig’’.[1] Ceisiwyd eu rhoi yn nhrefn rhagoriaeth, ond wrth gwrs, gan mai ar ffurf llythyr at y golygydd yr ymddangosodd y rhestr, a hynny gan ohebydd anhysbys, sef “Y Pwyswr”, nid oedd hynny'n dasg hawdd. Serch hynny, a beth bynnag am y ffordd y sgoriodd Y Pwyswr y beirdd unigol, mae’n rhoi rhestr hynod o ddefnyddiol o brif feirdd gwlad Dyffryn Nantlle a oedd yn eu bri ychydig cyn diwedd y 19g.
Dyma sut mae llythyr Y Pwyswr yn dechrau:
TAFOLIAD BEIRDD DYFFRYN NANTLLE SYR,-Mewn trefn i ni allu gwneyd chwareu teg â phob un ohonynt, yr ydym yn nodi eu graddau mewn pedwar peth gwahanol, gan eu bod oll yn rhagori yn y naill neu'r llall o'r pethau hyn. Y pedwar peth hynny yw - Awen, Barn, Dysg, a Chynghanedd. Cymerwn ugain yn safon gyda phob un ohonynt; yna cyfrifwn yr oll gyda'u gilydd, heb adnabod neb ohonynt yn ôl y cnawd.
Ar ôl rhestru’r beirdd a’u sgoriau – yn ôl ei farn o – gorffennodd y llythyrwr ei lythyr fel a ganlyn:
Gyda'ch caniatâd, Mr Gol., yr ydym yn bwriadu tafoli cerddorion y dyffryn y tro nesaf; ac yna y llenorion a'i areithwyr. Y PWYSWR.
Gwelir yn y ddelwedd a atgynhyrchir yma'r sgoriau unigol. Mae erthyglau am y beirdd unigol a restrir isod i’w cael - neu mi fyddant ar gael - ar y wefan hon.
- William John Davies (Glan Llyfnwy)
- Howell Roberts (Hywel Tudur)
- J. Machreth Rees
- Parch D. Jones. Mae'n debygol mai'r Parch. David Jones yw'r bardd dan sylw. Bu'n gweinidogaethu yn y dyffryn am ddau gyfnod yn ystod y 1870au ac 1880au.
- H.E. Jones (Hywel Cefni)
- Owen Edwards (Anant)
- G. (Geraint) Owen
- John Owen Williams (Mawrthfab)
- John Jones (Maldwynog)
- Robert Roberts (Trebor Aled). Nid Robert Jones (Trebor Aled) (1866-1917) sydd yma, gan mai dyn o Lansannan yn Sir Ddinbych oedd hwnnw, heb gysylltiad hyd y gwyddys â Dyffryn Nantlle.[2]
- Robert R. Williams (Aled Ddu)
- Richard Williams (Croesfryn)
- Henry Hughes (Gwelltyn)
- Ioan ap Ioan. Mae'n bur amheus ai John Williams (Ioan ap Ioan) (1800-1871) sydd yma. Gŵr o Lanrwst oedd hwnnw a wasanaethodd fel gweinidog gyda'r Bedyddwyr yn y de ar hyd ei oes. Yr oedd Ioan ap Ioan arall, a drigai yn y Ro-wen, Dyffryn Conwy yn y 1880au ac wedyn, ac yn Wesle selog - ond nid oes unrhyw gofnod ohono'n byw yn Nyffryn Nantlle. Hyd yn hyn, ni fu modd canfod unrhyw fanylion am fardd o'r enw hwn yn y dyffryn.
- Owen Morris (Owain Meurig) neu Owen Meirig yn ôl y rhestr a ddangosir yma.
- John Jones (Ioan Eifion)
- Evan Jones (Ieuan Nebo)
- John Roberts (Iolo Glan Twrog)
Gellid tybio y byddai rhestr mor fanwl - a dadleuol efallai - wedi esgor ar ohebiaeth danbaid yn rhifynnau canlynol y papur newydd, ond hyd y gellir darganfod, ni fu unrhyw ymateb yn y rhifynnau nesaf. Dichon felly fod y gwerthusiad yn weddol agos i'w le. Cadarnhad o'r rhagdybiaeth hon yw'r ffaith fod pedwar o'r chwech cyntaf ar y rhestr wedi hawlio erthyglau ymysg y 1450 o erthyglau cyntaf yng Nghof y Cwmwd. Fodd bynnag, hyd yma ni chafodd unrhyw un yr ysbrydoliaeth (na'r wybodaeth) i lunio erthyglau i'r Cof ar y deuddeg bardd isaf ar y rhestr - rhywbeth a fydd, gobeithio, yn cael sylw wedi hyn!
Rhaid amau hefyd mai dim ond beirdd Dyffryn Nantlle a oedd yn byw ym 1888 sydd yma. Ni ddylid anghofio am feirdd cynharach o sylwedd, megis David Jones (Dewi Arfon) ac Ebeneser Thomas (Eben Fardd); nac ychwaith y blodeuo rhyfeddol a welwyd yn nhraddodiad barddonol y dyffryn gyda gwaith rhai fel Robert Williams Parry, T. H. Parry-Williams, Mathonwy Hughes, Gwilym R. Jones ac yn y blaen.