Gwaith copr Simdde'r Dylluan

Roedd Gwaith copr Simdde’r Dylluan yn gloddfa sylweddol ger Drws-y-coed a ddatblygwyd ar dir Tal-y-mignedd Uchaf yn y 18g.

Cafodd gŵr o’r enw Richard Farrington, ficer Llangybi, brydles ym 1756 gan y tirfeddiannwr William Smith, perchennog Ystad y Faenol, i gloddio am gopr ac, yn ôl yr hanes, denodd weithwyr o Gernyw a’r Alban i agor gwaith Simdde’r Dylluan ym 1761.

Rhwng 1826 a 1840, gyrrwyd dros 4000 tunnell o fwyn plwm i weithfeydd toddi Abertawe. Ym 1835, roedd gan y gwaith asiant yng Nghaernarfon, William Buckingham. Ym 1840, Joseph Jones oedd yn berchennog ac yn rheolwr ar weithfeydd Drws-y-coed a Simdde’r Dylluan, yn ogystal â chloddfeydd yn Llanberis. Erbyn 1868 roedd y ddwy gloddfa yn cael eu rheoli ar wahân, a chwmni annibynnol oedd yn berchen ar Simdde’r Dylluan, sef y “Symdde Dylluan Copper Company”, gyda William Sandoe yn rheolwr. Mae cofnod hefyd fod un John Roberts yn rheolwr yn ystod y blynyddoedd 1874-8.

Er nad oedd hi mor fawr â Gwaith Copr Drws-y-coed, roedd hi’n dal yn gloddfa lwyddiannus dros gyfnod helaeth, ac yn fwy o lawer nag ambell i waith arall, megis gweithiau copr Benallt, Bwlchgylfin, Diffwys Tarw a gwaith copr Tal-y-sarn. Roedd gweithiau peirianyddol sylweddol yn gysylltiedig â’r gwaith hwn, yn cynnwys ffos ddŵr i gludo dŵr o gronfa Llyn Bwlch-y-moch, a adeiladwyd yn fuan wedi 1840. Gyda phris copr ar farchnadoedd y byd yn gostwng yn sylweddol erbyn diwedd y 19g., nid oedd yn economaidd bellach i gloddio yn Nyffryn Nantlle. Mae’n hysbys bod y gloddfa yn gweithio ym 1911, a hynny dan reolaeth cwmni o’r Almaen ond caewyd Simdde’r Dylluan, mae’n debyg, tua 1920. Erbyn hynny, roedd siafftiau’r gwaith wedi cyrraedd dyfnder o thua 700 troedfedd (222 metr) o dan lefel y ddaear, y gloddfa gopr ddyfnaf yn Eryri. Simdde'r Dylluan oedd yr olaf o gloddfeydd copr y dyffryn i gau.