Angharad Tomos

Mae Angharad Tomos (ganed 1958) yn ymgyrchydd iaith, nofelydd, awdures plant a darlunydd llyfrau. Mae'n hanu o waelodion plwyf Llanwnda er ei bod yn byw ym mhentref Pen-y-groes bellach, lle mae'n weithgar iawn gyda phrosiectau cymunedol. Hi a'i gŵr fu'n bennaf cyfrifol am achub Siop Griffiths yn y pentref a'i throi'n ganolfan ar gyfer amryw o weithgareddau ac yn gaffi cymunedol, "Yr Orsaf".

Fe'i ganed ym Bangor|Mangor, a chafodd ei magu yn un o bum chwaer yn Llanwnda. Mynychodd Ysgol Gynradd Bontnewydd ac Ysgol Dyffryn Nantlle. Cychwynnodd ei haddysg uwch ym Mhrifysgol Cymru, Aberystwyth, ond bu iddi adael er mwyn gweithio i Gymdeithas yr Iaith. Cafodd radd ym Mhrifysgol Cymru, Bangor yn ddiweddarach.

Mae'n ymgyrchydd iaith digyfaddawd, yn llenor disglair, ac wedi gwneud cyfraniad enfawr gyda'i llyfrau i blant. Bu'n gadeirydd Cymdeithas yr Iaith. Enillodd goron Eisteddfod yr Urdd â'i chyfrol Hen Fyd Hurt ym 1982.

Mae hi'n ysgrifennu a darlunio llyfrau i blant, gan gynnwys ei chyfres Rwdlan, a leolir yng Ngwlad y Rwla. Rala Rwdins oedd y gyfrol gyntaf yn y gyfres hon, cyhoeddwyd gan Y Lolfa ym 1983.

Ym 1985 derbyniodd wobr Yr Academi Gymreig am ei nofel Yma o Hyd sy'n ymdrin â bywyd carchar y cafodd hi ei hun brofiad ohono fel ymgyrchydd iaith. Enillodd Fedal Ryddiaith yr Eisteddfod Genedlaethol ddwywaith, ym 1991 ac ym 1997, a Gwobr Tir na n-Og ddwywaith yn ogystal, ym 1986 ac 1994.

Enillodd Wobr Mary Vaughan Jones yn 2009 am ei chyfraniad i lenyddiaeth plant yng Nghymru.

Mae'n briod â Ben Gregory ac yn byw ym Mhen-y-groes.

Ymgyrchu

Mae Angharad Tomos yn ymgyrchydd sydd wedi cefnogi sawl achos. Yn ogystal ag ymgyrchoedd dros y Gymraeg mae wedi gweithredu dros heddwch a gwrthwynebu rhyfel ac yn erbyn codi cerflun Henry Morton Stanley yn Ninbych.

Llyfryddiaeth

• Bodlon - Byw'n Hapus ar Lai (Gwasg Gwynedd, 2011)
• Sothach a Sglyfath (Y Lolfa, 1993)
• Cnonyn Aflonydd (Gwasg Gwynedd, 2001)
• Hen Fyd Hurt (Y Lolfa, 1992)
• Hiraeth am Yfory (Gwasg Gomer, 2002)
• Dysgu'r Wyddor gyda Rwdlan (Y Lolfa, 2005)
• Llyfr Lliwio Gwlad y Rwla (Y Lolfa, 2011)
• 'Dydw i Ddim Eisiau' - Stori Jona (Cyhoeddiadau'r Gair, 1999)
• Un Bach Ydwyf (Cyhoeddiadau'r Gair, 1999)
• Ar y Brig - Stori Saceus (Cyhoeddiadau'r Gair, 1999)
• I Mewn i'r Arch â Nhw (Cyhoeddiadau'r Gair, 1999)
• Paid Siglo'r Cwch (Cyhoeddiadau'r Gair, 1999)
• Rhywun i'w Garu (Cyhoeddiadau'r Gair, 1999)
• Y Wal Na Ddaeth i Lawr (Cyhoeddiadau'r Gair, 1999)
• Yn Ffau'r Llewod (Cyhoeddiadau'r Gair, 1999)
• I Mewn i'r Arch â Nhw (Cyhoeddiadau'r Gair, 2001)
• Nadolig heb Goeden (Cyhoeddiadau'r Gair, 2001)
• Nadolig heb Goeden (Cyhoeddiadau'r Gair, 1999)
• Eira'r Gaeaf (Y Lolfa, 2010)
• Gwanwyn Gwlad y Rwla (Y Lolfa, 2010)
• Haf Braf (Y Lolfa, 2010)
• Halibalŵ Yr Hydref (Y Lolfa, 2010)
• Parti Cwmwl (Y Lolfa, 1998)
• Pecyn Cyfres Darllen Mewn Dim (Y Lolfa, 2007)
• Rhagom (Gwasg Carreg Gwalch, 2004)
• Si Hei Lwli (Y Lolfa, 2005)
• Stwnsh Rwdlan (Y Lolfa, 1997)
• Titrwm (Y Lolfa, 1994)
• Wele'n Gwawrio (Y Lolfa, 2004)
• Wrth fy Nagrau i]' (Gwasg Carreg Gwalch, 2007)
• Yma o Hyd (Y Lolfa, 1985)
• Y Llipryn Llwyd (Y Lolfa, 1985)

Gwobrau ac anrhydeddau

• 1982 - Medal Lenyddiaeth Eisteddfod yr Urdd am Hen Fyd Hurt
• 1986 - Gwobr Tir na n-Og am Y Llipryn Llwyd (Cyfres Rwdlan)
• 1991 - Medal Ryddiaith Eisteddfod Genedlaethol Cymru Yr Wyddgrug 1991 am Si Hei Lwli
• 1997 - Medal Ryddiaith Eisteddfod Genedlaethol Cymru Meirion a'r Cyffiniau 1997 am Wele'n Gwawrio
• 1994 - Gwobr Tir na n-Og am Sothach a Sglyfath (Cyfres Cled)
• 2009 - Gwobr Mary Vaughan Jones

Mae hefyd yn cyfrannu'n gyson i dudalennau Herald Cymraeg y Daily Post, bob yn ail dydd Mercher. Mae hefyd yn cyfrannu nodiadau i'r plant ym mhapur deufisol y Wesleaid, Y Gwyliedydd Newydd. Am chwarter canrif bu'n ysgrifennydd Capel Salem (W), Tŷ'nlôn nes i hwnnw gau.

Mae'n wyres i'r darlithydd, y Sosialydd a'r awdur David Thomas.

Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma