Baladeulyn
Credir mai Baladeulyn oedd safle un o lysoedd tywysogion Gwynedd, ac a leolid hi yn Nantlle. Awgrymai rhai haneswyr hefyd fod y lle hwn bellach yn cael ei nabod fel Tŷ Mawr. Mae gen y lle hwn gysylltiadau â’r Mabinogi yn ôl y sôn hefyd.
Mae ei hanes hefyd ynghlwm â choncwest Lloegr yn dilyn 1284. Cipiwyd oddi wrth y Cymry wedi hyn, a rhoddwyd i Tudur Goch ap Grono (Tudur ap Gronw o’r Nantlle) ar ôl ei lwyddiant ym Mrwydr Crécy. Adeiladodd yma ‘Plas Nantlle’.
Roedd y lle hwn hefyd yn gartref i un cangen iau o deulu'r Glyniaid (Glynllifon) rhwng y 14eg a’r 17eg Ganrif.
Darllen pellach
Ambrose, W. R. Hynafiaethau, cofiannau, a hanes presennol Nant Nantlle (G. Lewis, 1872)
Johnstone, Neil ‘Llys and Maerdref:the royal courts of the princes of Gwynedd. A study of their location and selective trial excavation' Studia Celtica XXXIV (2000)