Cwm Mynaches

Mae Cwm Mynaches yng Nghwm Dulyn, Nebo.

Siawns mai cysylltiad ag Eglwys Clynnog sy'n cyfrif am yr enw hwn ac mai yno yr arferid mynd i chwilio am lysiau llesol ydi awgrym Twm Elias - i'r un safle ag y byddai Doctor Bach y Mynydd, neu D.T. Jones, yn cael ei ddŵr pur i wneud ei ffisig Llanllyfni enwog ac o Gors-y-Llyn a Chwm y Fynaches gerllaw y deuai amryw o'i lysiau llesol ef.

Mae'r gair "mynaches" yn brin, brin ond fe'i ceir hefyd ym Mhontrhydfendigaid gerllaw hen fynachlog enwog Ystrad Fflur (Lôn Mynaches a Nant Mynaches). A oedd yna leiandy yng Nghlynnog tybed? Yr unig awgrym o hynny yw enw'r cae Bryn Gwyryfdy sydd yn ffinio â Lôn Pant a llwybr Cae Bont. Ond gall gwyryfdy olygu lleiandy neu gwfaint yn ôl Geiriadur Prifysgol Cymru.