Siop Griffiths
Siop Griffiths, nes iddi gau tua 2010, oedd prif siop nwyddau haearn ac offer tŷ ym mhentref Pen-y-groes. Roedd yno adran llestri cain ond prin nwyddau oedd offer, nwyddau glanhau ac anghenion trwsio tŷ - megis hoelion, sgriwiau, gwydr, cloeon ac ati. Hyd y diwedd, oedd yn bosibl prynu pethau fel sgriwiau yn ol y nifer oedd eu hangen, gan eu derbyn mewn sgriw bach o hen bapur newydd.
Cyn cael ei droi'n siop, roedd yr adeilad yn dafarn, sef Tafarn y Stag, a dywedir bod pobl arfer galw yno wrth aros am drên ar hyd Rheilffordd Nantlle, ar hyd hen dramffordd lle tynnid y trenau gan geffylau hyd 1864. Roedd y dafarn yn ddigon mawr - ac yn ddigon parchus - i fod yn fan cynnal cinio ymadael rheolwr y rheilffordd ym 1863.
Wedi i'r siop gau, safai'n wag am rai blynyddoedd nes i gwmni cymunedol gael ei sefydlu i'w brynu a'i throi'n adnodd cymunedol. Y fenter gyntaf yn yr adeilad yw caffi, sef "Yr Orsaf".
Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma