Marged Uch Ifan
Roedd Marged Uch Ivan, neu Margaret ferch Evan ac hefyd Peggy Evans yn gymeriad unigryw a oedd yn byw yn Nhelyrnia, Nantlle.
Yn ei chyfnod, roedd nifer yn canu cerddi amdani ac yn adrodd ei hanesion ar draws Cymru. Yn ôl y Parch. W. R. Ambrose[1], yr oedd hi’n medru gwneud llawer gyda’i llaw ac yn medru adrodd a chanu alawon Cymreig a diddanu llawer o’i hymwelwyr. Yr oedd y teithiwr Thomas Pennant wedi mynd i’r Telyrniau i’w gweld, ond cafodd ei siomi gan nad oedd hi gartref y tro hwnnw. Yr oedd hi wedi gwneud enw iddi hi ei hun fel cymeriad yn yr ardal, ac ar ei marwolaeth yn 1788, cofnodwyd y bennill isod ar ei charreg fedd;
“Here lies Peggy Evans who saw ninety-two,
Could wrestle, row, fiddle and hunt and fox too
Could ring a sweet peal, as the neighbourhood tells
That would charm your two ears – had there been any bells!
Enjoyed rosy health, in a lodging of straw,
Commanded the saw-pit, and wielded the saw,
And though shes departed where you cannot find her
I know she has left a few sisters behind her.”
Ni ddylid cymysgu'r Marged Uch Ifan hon (marw 1788) gyda dynes arall a fu farw bron i ganrif ynghynt, sef Margaret ach Evan, Tal-y-mignedd Uchaf, nain Angharad James, a fu farw ym 1690.[2]