Chwarel Cefn Graeanog
Mae Chwarel Cefn Graeanog yn chwarel cerrig bach a gro a sefydlwyd tua 1960 i godi agregau ar gyfer y gwaith o adeiladu atomfeydd mawrion. Wedyn, bu'n cyflenwi'r gwaith o adeiladu gorsaf trydan pwmpio dŵr yn Ninorwig ddiwedd y 1970au. Aethpwyd ati i godi'r agregau o gefnen o dir i'r gorllewin o briffordd yr A487, nid nepell o bentref Pant-glas. Yn ogystal â'r ffaith fod yr agregau'n hawdd i'w codi yno, trwy gymryd haen drwchus o'r gwaddodion o Oes yr Iâ sydd ar y safle, roedd hen drac rheilffordd gerllaw y gellid ei dario i ffurfio lôn breifat ar gyfer y lliaws o lorïau a ddeuai i'r safle bryd hynny. Hyd heddiw, gelwir y lôn honno'n "Lôn Loris" gan bobl leol er i'r lôn droi'n llwybr cerdded a beicio ers blynyddoedd, sef Lôn Eifion. Gorfennodd lorïau ei defnyddio wedi i waith Dinorwig gael ei gwblhau.
Y dull o weithio'r chwarel oedd codi wyneb y tir, cloddio am yr agregau, ac wedyn ail-osod y pridd a dychwelyd y tir i ddefnydd amaethyddol i raddau helaeth.
Golygodd gwaith y chwarel ddinistrio nifer o olion archaeolegol ond bu Ymddiriedolaeth Archaeolegol Gwynedd wrthi'n cloddio a chofnodi'r hyn oedd i'w weld cyn iddo gael ei ddinistrio. Mae arteffactau a safleoedd eraill wedi dod i'r amlwg wrth i'r gwaith ymledu. Yn 2016, daethpwyd o hyd i fynwent o'r Oes Efydd, yn cynnwys crochenwaith tua 4,000 oed.[1]
Erbyn hyn mae'r chwarel yn rhan o Grŵp Tudor Griffiths.
Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma
Cyfeiriadau
- ↑ Daily Post, 31.12.2016