Cyff Beuno
Mae 'Cyff Beuno yn enw ar hen gist 3 troedfedd 9 modfedd o hyd wedi ei cherfio o un darn soled o bren onnensydd i'w gweld mewn cas gwydr yn Eglwys Sant Beuno, Clynnog Fawr. Mae hollt bach yn nhop y gist lle gellid rhoi arian at yr eglwys. Tan ganol y 19g roedd hi'n arfer gan ffermwyr y plwyf rhoi gwartheg gyda marc arbennig ar eu clustiau a elwid yn "nôd Beuno" i wardeiniaid yr eglwys a byddai'r swyddogion hynny wedyn yn eu gwerthu, a rhoi'r arian a gafwyd amdanynt yn y gist. Hefyd, fe wnaed cyfraniadau gan y rhai a oedd yn awyddus i brynu maddeuant am eu pechodau.[1]
Mae cloeon ar y giust sy'n dyddio o'r 16-17g., ond maae'r gist ei hun a'r straapiau haearn arni'n dyddio o'r canol oesoedd yn ôl pob tebyg.[2]
Mae "Cyff Beuno" yw'r enw a roddodd Eben Fardd ar awdl o'i waith ac hefyd ar ei lyfr sydd yn ymwneud â hanes y fro - gan gynnwys yr awdl.
Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma