John Roberts, Lleiniau Hirion

Ychydig a wyddom am John Roberts, un o feirdd yr Hendre (gwaelod plwyf Llanaelhaearn). Roedd yn byw yn hanner cyntaf y bedwaredd ganrif ar bymtheg.

Ar un cyfnod bu'n cadw ysgol yn hen gapel Llithfaen.

Ym 1832 aeth i Sasiwn Pwllheli lle y pregethai John Elias o Fôn ag arddeliad arbennig ar 'Berson Crist'. Cafodd y bregeth ysgytwol hon effaith mawr ar John ac yn ystod yr awr ginio yn yr ysgol y diwrnod dilynol, eisteddodd ar ben camfa ger y capel a'r plant yn chwarae o'i amgylch. Cyfansoddodd y pennill hwn, seiliedig ar bregeth John Elias :

Mab uniganedig, un odiaeth,

'R un fath ei naturiaeth â'r Tad,

'R un oedran, 'r un anian, 'r un enw,

'R un ddelw - hardd loyw, 'r un wlad ;

'R un iaith, yr un waith, yr un ethol,

'R un 'wyllys i'w bobl gael byw,

'R un nerth, yr un gwerth, yr un gwyrthiau,

'R un geiriau, 'r un deddfau, 'r un Duw.

Ar ôl yr ysgol y diwrnod hwnnw, aeth John draw i hen fferm y Gwynus yn y Pistyll at hen wreigan dduwiol oedd yn byw yno, ac adrodd ei bennill newydd iddi. Aeth y ddau i orfoleddu a moliannu wrth ganmol Crist. Yr hen wraig honno gofiodd y pennill.