Ebenezer Thomas (Eben Fardd)

1802-1832. Ysgolfeistr a bardd.

Ganwyd Ebenezer Thomas yn Nhanlan, ger Llangybi i Thomas Williams a Catherine Prys. Bu’n ysgrifennu barddoniaeth o oed ifanc iawn, ac enillodd yn Eisteddfod Powys 1824am ei awdl ‘Dinystr Jerusalem gan y Rhufeiniad’. Dechreuodd gadw ysgol yn Llanarmon yn 1825, ac yn 1827 symudodd i Glynnog i gadw ysgol yn y rhan o’r Eglwys a elwir Capel Beuno. Priododd yn 1830 gyda Mary Williams, Caerpwsan, Clynnog a ganwyd iddynt 4 o blant, 3 merch a mab. Roedd yn cystadlu’n aml tua 1840 ymlaen, ac yn ymddiddori mewn ysgrifennu llenyddiaeth. Symudodd yr Ysgol yng Nghlynnog i’w dy, a daeth i ddealltwriaeth gyda’r Methodistiaid Calfinaidd y byddai’n cael ei noddi i ddysgu plant yn rhad, ac hefyd i ddysgu ymgeiswyr am y weinidogaeth. Enillodd Eisteddfod 1858 yn Llangollen am ei awdl am frwydr maes Bosworth.