Tyrpeg Rhyd-ddu

Roedd Tyrpeg Rhyd-ddu yn sefyll ger y gyffordd rhwng y ffordd dyrpeg o Gaernarfon i Feddgelert, a'r ffordd dyrpeg a redai o Ryd-ddu i bentref Clynnog Fawr.

Yr arfer oedd i Ymddiriedolaeth Dyrpeg Sir Gaernarfon osod pob giât dyrpeg i'r sawl a gynigiai'r swm blynyddol uchaf am yr hawl i godi ar deithwyr a ai heibio'r giât. Roedd hi'n dollborth weddol brofidiol oherwydd y drafnidaeth o dri cyfeiriad, a rhwng 1840 ac 1880, roedd y rhent yn amrywio rhwng £40 ac £80. Fe'i caewyd, ynghyd â holl dollbyrth eraill yr Ymddiriedolaeth, ym 1882 pan "ryddhawyd" y ffyrdd, a thynnwyd y giatiau eu hunain i lawr.