Tal-y-mignedd Uchaf: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Irion (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
Irion (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
||
| Llinell 3: | Llinell 3: | ||
Tua 1800, Evan David oedd y prydlesai, ac yn ffermio'r tir. Cododd hwnnw ddau feudy newydd at y tri oedd yno eisoes, ynghyd â stabl ger y tŷ fferm. Yn ôl adroddiad arolygwr yr ystad, roedd popeth wedi ei gadw mewn cyflwr da gan Evan David. Tir pori oedd bron y cwbl, dim ond ychydig dros ddwy acer yn cael eu haredig. Roedd llawer iawn o goed derw ar y tir, peth coed ynn ac ychydig o goed bedw. Nodai'r asiant yr adeg hynny fod y tenant yn defnyddio coed ar y tir mewn dull braidd yn rhy barod.<ref>R.O. Roberts, ''Farming in Caernarvonshire around 1800'' (Caernarfon, 1973), t.54</ref> Tybed ai cael gorchymyn gan y landlord i ail-blannu coed arweiniodd Walter Davies (Gwallter Mechain) i gyfeirio at blannu 2,000 o goed derw ‘mewn lleoliad uchel iawn' ar fferm Tal-y-mignedd ym 1810.<ref>Ymddiriedolaeth Archeolegol Gwynedd, ''Nodweddion Tirwedd Hanesyddol Caernarfon/ Nantlle – Ardal 42 Llethrau uchaf Dyffryn Nantlle'', [http://www.heneb.co.uk/hlc/caernarfon-nantlle/wcaer42.html], cyrchwyd 15.01.2021</ref> | Tua 1800, Evan David oedd y prydlesai, ac yn ffermio'r tir. Cododd hwnnw ddau feudy newydd at y tri oedd yno eisoes, ynghyd â stabl ger y tŷ fferm. Yn ôl adroddiad arolygwr yr ystad, roedd popeth wedi ei gadw mewn cyflwr da gan Evan David. Tir pori oedd bron y cwbl, dim ond ychydig dros ddwy acer yn cael eu haredig. Roedd llawer iawn o goed derw ar y tir, peth coed ynn ac ychydig o goed bedw. Nodai'r asiant yr adeg hynny fod y tenant yn defnyddio coed ar y tir mewn dull braidd yn rhy barod.<ref>R.O. Roberts, ''Farming in Caernarvonshire around 1800'' (Caernarfon, 1973), t.54</ref> Tybed ai cael gorchymyn gan y landlord i ail-blannu coed arweiniodd Walter Davies (Gwallter Mechain) i gyfeirio at blannu 2,000 o goed derw ‘mewn lleoliad uchel iawn' ar fferm Tal-y-mignedd ym 1810.<ref>Ymddiriedolaeth Archeolegol Gwynedd, ''Nodweddion Tirwedd Hanesyddol Caernarfon/ Nantlle – Ardal 42 Llethrau uchaf Dyffryn Nantlle'', [http://www.heneb.co.uk/hlc/caernarfon-nantlle/wcaer42.html], cyrchwyd 15.01.2021</ref> | ||
Erbyn 1841, Anne Williams, dynes 35 oed gyda thri o blant oedd yn ffermio yno.<ref>Cyfrifiad plwyf Llanllyfni, 1841</ref> Tua'r flwyddyn honno, pan wnaed y rhestr ddegwm, yr oedd o aceri yn rhan o'r fferm, [[Thomas Assheton Smith]], [[Ystad y Faenol]] oedd y perchennog ac Anne Evans oedd y | Erbyn 1841, Anne Williams, dynes 35 oed gyda thri o blant oedd yn ffermio yno.<ref>Cyfrifiad plwyf Llanllyfni, 1841</ref> Tua'r flwyddyn honno, pan wnaed y rhestr ddegwm, yr oedd o aceri yn rhan o'r fferm, [[Thomas Assheton Smith]], [[Ystad y Faenol]] oedd y perchennog ac Anne Evans oedd y ffermwr - mae'n debyg mai Anne Williams oedd honno ac wedi priodi -gan fod ei ddau fab â chyfenw Evans, a'r ferch ifanc yn Williams. Roedd y fferm yn cynnwys rhyw 670 o aceri, er bod 588 o'r rheiny'n ffridd agored a thir creigiog y mynydd uwchben y fferm. Roedd gweddill y tir wedi ei rannu'n nifer o gaeau: Cae Bach,Weirglodd y tŷ, Weirglodd y Mafod, ?Gwern y Glyder, Cae'r Tŷ Coch, Ffridd y Wengoch, Y Wern Goch, Cae bach (sef "Cae Bach" arall) a Ffridd y Cochion.<ref>Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Rhestr Bennu'r Degwm, plwyf Llanllyfni [https://lleoedd.llyfrgell.cymru/viewer/4550238#?cv=27&h=2108&c=&m=&s=&manifest=https%3A%2F%2Fdamsssl.llgc.org.uk%2Fiiif%2F2.0%2F4550238%2Fmanifest.json&xywh=221%2C644%2C878%2C444], cyrchwyd 15.01.2021</ref> Erbyn 1851, roedd Anne Williams yn cael ei nodi yn y Cyfrifiad fel gwraig weddw mwynwr copr, a'i dau fab, 16 ac 13 oed yn fwynwyr copr. Roedd hi a'r plant wedi symud i dŷ ar dir [[Tal-y-mignedd Isaf]], ac yr oedd ffermwr newydd yn Nhal-y-mignedd Uchaf, sef Henry Jones, 51 oed. Roedd 6 o blant ifanc ganddo, ac er cymaint oedd maint y fferm, dim ond un gwas, Richard Williams, oedd yn cael ei gyflogi ganddo. Ugain mlynedd yn ddiweddarach, ac yntau'n 70 ac yn ŵr gweddw, roedd un o'i feibion yn gweithio ar y fferm gyda fo, yn ogystal â dau was.<ref>Cyfrifiad plwyf Llanllyfni, 1851 a 1871</ref> | ||
Dylid cofio bod [[Tal-y-mignedd Isaf]] yn fferm ar wahân ar waelod [[Dyffryn Nantlle]] oedd yn rhan o [[Ystad Pant Du]] yn y cyfnod modern, er bod y ddau ansoddair Isaf ac Uchaf yn tueddu awgrymu mai un eiddo oeddynt ar un adeg, efallai cyn i arferiad gadael tir i'r mab hynaf yn unig ddod i rym yn gynnar yn y 16g. | Dylid cofio bod [[Tal-y-mignedd Isaf]] yn fferm ar wahân ar waelod [[Dyffryn Nantlle]] oedd yn rhan o [[Ystad Pant Du]] yn y cyfnod modern, er bod y ddau ansoddair Isaf ac Uchaf yn tueddu awgrymu mai un eiddo oeddynt ar un adeg, efallai cyn i arferiad gadael tir i'r mab hynaf yn unig ddod i rym yn gynnar yn y 16g. | ||
Fersiwn yn ôl 11:40, 15 Ionawr 2021
Mae Tal-y-mignedd Uchaf yn fferm ym mhlwyf Llanllyfni ar ochr ddeuheuol rhan uchaf Dyffryn Nantlle ar lethrau Mynydd Tal-y-mignedd. Yr oedd yn rhan o Ystad y Faenol, ac ar ei thir fe ddatblygwyd Gwaith Copr Simdde'r Dylluan yn y 18-19g.
Tua 1800, Evan David oedd y prydlesai, ac yn ffermio'r tir. Cododd hwnnw ddau feudy newydd at y tri oedd yno eisoes, ynghyd â stabl ger y tŷ fferm. Yn ôl adroddiad arolygwr yr ystad, roedd popeth wedi ei gadw mewn cyflwr da gan Evan David. Tir pori oedd bron y cwbl, dim ond ychydig dros ddwy acer yn cael eu haredig. Roedd llawer iawn o goed derw ar y tir, peth coed ynn ac ychydig o goed bedw. Nodai'r asiant yr adeg hynny fod y tenant yn defnyddio coed ar y tir mewn dull braidd yn rhy barod.[1] Tybed ai cael gorchymyn gan y landlord i ail-blannu coed arweiniodd Walter Davies (Gwallter Mechain) i gyfeirio at blannu 2,000 o goed derw ‘mewn lleoliad uchel iawn' ar fferm Tal-y-mignedd ym 1810.[2]
Erbyn 1841, Anne Williams, dynes 35 oed gyda thri o blant oedd yn ffermio yno.[3] Tua'r flwyddyn honno, pan wnaed y rhestr ddegwm, yr oedd o aceri yn rhan o'r fferm, Thomas Assheton Smith, Ystad y Faenol oedd y perchennog ac Anne Evans oedd y ffermwr - mae'n debyg mai Anne Williams oedd honno ac wedi priodi -gan fod ei ddau fab â chyfenw Evans, a'r ferch ifanc yn Williams. Roedd y fferm yn cynnwys rhyw 670 o aceri, er bod 588 o'r rheiny'n ffridd agored a thir creigiog y mynydd uwchben y fferm. Roedd gweddill y tir wedi ei rannu'n nifer o gaeau: Cae Bach,Weirglodd y tŷ, Weirglodd y Mafod, ?Gwern y Glyder, Cae'r Tŷ Coch, Ffridd y Wengoch, Y Wern Goch, Cae bach (sef "Cae Bach" arall) a Ffridd y Cochion.[4] Erbyn 1851, roedd Anne Williams yn cael ei nodi yn y Cyfrifiad fel gwraig weddw mwynwr copr, a'i dau fab, 16 ac 13 oed yn fwynwyr copr. Roedd hi a'r plant wedi symud i dŷ ar dir Tal-y-mignedd Isaf, ac yr oedd ffermwr newydd yn Nhal-y-mignedd Uchaf, sef Henry Jones, 51 oed. Roedd 6 o blant ifanc ganddo, ac er cymaint oedd maint y fferm, dim ond un gwas, Richard Williams, oedd yn cael ei gyflogi ganddo. Ugain mlynedd yn ddiweddarach, ac yntau'n 70 ac yn ŵr gweddw, roedd un o'i feibion yn gweithio ar y fferm gyda fo, yn ogystal â dau was.[5]
Dylid cofio bod Tal-y-mignedd Isaf yn fferm ar wahân ar waelod Dyffryn Nantlle oedd yn rhan o Ystad Pant Du yn y cyfnod modern, er bod y ddau ansoddair Isaf ac Uchaf yn tueddu awgrymu mai un eiddo oeddynt ar un adeg, efallai cyn i arferiad gadael tir i'r mab hynaf yn unig ddod i rym yn gynnar yn y 16g.
Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu prosiect Cof y Cwmwd drwy ychwanegu ati . Mae manylion am sut i wneud hyn yma
Cyfeiriadau
- ↑ R.O. Roberts, Farming in Caernarvonshire around 1800 (Caernarfon, 1973), t.54
- ↑ Ymddiriedolaeth Archeolegol Gwynedd, Nodweddion Tirwedd Hanesyddol Caernarfon/ Nantlle – Ardal 42 Llethrau uchaf Dyffryn Nantlle, [1], cyrchwyd 15.01.2021
- ↑ Cyfrifiad plwyf Llanllyfni, 1841
- ↑ Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Rhestr Bennu'r Degwm, plwyf Llanllyfni [2], cyrchwyd 15.01.2021
- ↑ Cyfrifiad plwyf Llanllyfni, 1851 a 1871