Y Cryshar: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda 'Roedd "Y Cryshar" yn anghenfil enfawr o adeilad yn '''Chwarel yr Eifl''' ac mae ei furiau concrid enfawr a'r waliau cynnal a oedd y tu ôl iddo i'w gweld...' |
Irion (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
||
| (Ni ddangosir y 2 olygiad yn y canol gan 2 ddefnyddiwr arall) | |||
| Llinell 1: | Llinell 1: | ||
Roedd "Y Cryshar" yn anghenfil enfawr o adeilad yn | Roedd "'Y Cryshar"' yn anghenfil enfawr o adeilad yn [[Chwarel yr Eifl]] ac mae ei furiau concrid trwchus, a'r waliau cynnal a oedd y tu ôl iddo, i'w gweld yn amlwg o hyd fel gweddillion rhyw hen gastell ar wyneb y mynydd. | ||
Wrth i'r galw am gerrig sets i balmantu ffyrdd yn y trefi a'r dinasoedd leihau yn dilyn cyfnod y Rhyfel Byd Cyntaf (er i sets barhau i gael eu cynhyrchu yn Chwarel yr Eifl am beth amser wedyn), penderfynodd y cwmni newid cyfeiriad yn sylweddol a dechrau cynhyrchu metlin (neu "chippings") a fyddai'n cael eu cymysgu â tharmacadam i wynebu ffyrdd. Canlyniad hynny oedd codi anferth o adeilad yn rhan isaf y gwaith ger top yr inclên a gysylltai'r gwaith â'r harbwr islaw. Daeth hwn, sef "Y Cryshar" fel y'i gelwid gan drigolion Trefor a'r cyffiniau, yn nodwedd amlwg iawn ar wyneb Mynydd y Gwaith, neu'r Garnfor. Mae ei enw'n egluro ei ddiben yn ddigon amlwg ac roedd y peirianwaith nerthol ynddo yn malu talpiau o'r ithfaen galed yn fetlin o wahanol faint. Cludid y cerrig i'w ran uchaf a'u gollwng i'r peiriannau malu ac roedd y metlin wedyn yn syrthio i finiau mawr o danynt. Yna, deuid â wagenni (ac yn ddiweddarach lorïau dympar) o dan y biniau a gollwng y metlin iddynt i'w cludo i lawr yr inclên i lan y môr. Mae muriau concrid trwchus Y Cryshar yn sefyll o hyd, ac yn debygol o fod yno am ganrifoedd mae'n debyg, ond pan oedd yn weithredol roedd ffrâm fawr o goed a sinc yn ei amgáu fel na ellid gweld y peirianwaith ei hun - roedd hynny hefyd yn lliniaru'r llwch dychrynllyd a oedd yn cael ei greu wrth falu'r cerrig. Tynnwyd y ffrâm hon i lawr ar ôl i'r gwaith gau ym 1971 ac roedd yn drugaredd ei gweld yn mynd gan mor hyll a rhydlyd oedd y sinc erbyn hynny. | Wrth i'r galw am gerrig sets i balmantu ffyrdd yn y trefi a'r dinasoedd leihau yn dilyn cyfnod y Rhyfel Byd Cyntaf (er i sets barhau i gael eu cynhyrchu yn Chwarel yr Eifl am beth amser wedyn), penderfynodd y cwmni newid cyfeiriad yn sylweddol a dechrau cynhyrchu metlin (neu "chippings") a fyddai'n cael eu cymysgu â tharmacadam i wynebu ffyrdd. Canlyniad hynny oedd codi anferth o adeilad yn rhan isaf y gwaith ger top yr inclên a gysylltai'r gwaith â'r harbwr islaw. Daeth hwn, sef "Y Cryshar" fel y'i gelwid gan drigolion [[Trefor]] a'r cyffiniau, yn nodwedd amlwg iawn ar wyneb [[Mynydd y Gwaith]], neu'r [[Garnfor]]. Mae ei enw'n egluro ei ddiben yn ddigon amlwg ac roedd y peirianwaith nerthol ynddo yn malu talpiau o'r ithfaen galed yn fetlin o wahanol faint. Cludid y cerrig i'w ran uchaf a'u gollwng i'r peiriannau malu ac roedd y metlin wedyn yn syrthio i finiau mawr o danynt. Yna, deuid â wagenni (ac yn ddiweddarach lorïau dympar) o dan y biniau a gollwng y metlin iddynt i'w cludo i lawr yr inclên i lan y môr. Mae muriau concrid trwchus Y Cryshar yn sefyll o hyd, ac yn debygol o fod yno am ganrifoedd mae'n debyg, ond pan oedd yn weithredol roedd ffrâm fawr o goed a sinc yn ei amgáu fel na ellid gweld y peirianwaith ei hun - roedd hynny hefyd yn lliniaru'r llwch dychrynllyd a oedd yn cael ei greu wrth falu'r cerrig. Tynnwyd y ffrâm hon i lawr ar ôl i'r gwaith gau ym 1971 ac roedd yn drugaredd ei gweld yn mynd gan mor hyll a rhydlyd oedd y sinc erbyn hynny. | ||
Roedd Y Cryshar yn lle swnllyd, llychlyd a pheryglus i weithio ynddo a phrin a dweud y lleiaf y byddai'n cyflawni gofynion safonau iechyd a diogelwch presennol. Bu o leiaf un ddamwain angheuol ynddo, sef ar Ddydd Gwŷl Ddewi 1928 pan laddwyd Humphrey Jones, 57 Ffordd yr Eifl, yno yn 51 oed gan adael gweddw a nifer o blant ifanc.< | Roedd Y Cryshar yn lle swnllyd, llychlyd a pheryglus i weithio ynddo a phrin a dweud y lleiaf y byddai'n cyflawni gofynion safonau iechyd a diogelwch presennol. Bu o leiaf un ddamwain angheuol ynddo, sef ar Ddydd Gwŷl Ddewi 1928 pan laddwyd Humphrey Jones, 57 Ffordd yr Eifl, yno yn 51 oed gan adael gweddw a nifer o blant ifanc.<ref>Gwilym Owen, ''Pentref Trefor a Chwarel yr Eifl'', (Penrhyndeudraeth, 1972), t.29.</ref> (Ef oedd y cyntaf i gael ei gladdu ym Mynwent Gyhoeddus newydd Trefor, a agorwyd ym 1925.) | ||
Ar adegau byddai tomennydd enfawr o fetlin yn cael eu cadw ar dir gwastad yng ngwaelod Weirglodd Morfa, ger yr Hen Efail, yn barod i gael eu hallforio. Byddai'r metlin wedyn yn cael eu cludo i hopar goncrid fawr ger y cei a'u cadw yno wedyn mewn biniau yn ôl eu maint, yn barod i'w cario ar feltiau cludo ar hyd y cei pren a'u harllwys i howldiau'r llongau. | Ar adegau byddai tomennydd enfawr o fetlin yn cael eu cadw ar dir gwastad yng ngwaelod Weirglodd Morfa, ger yr Hen Efail, yn barod i gael eu hallforio. Byddai'r metlin wedyn yn cael eu cludo i hopar goncrid fawr ger y [[Cei Trefor|cei]] a'u cadw yno wedyn mewn biniau yn ôl eu maint, yn barod i'w cario ar feltiau cludo ar hyd y cei pren a'u harllwys i howldiau'r llongau. | ||
== Cyfeiriadau == | == Cyfeiriadau == | ||
[[Categori:Chwarelydda]] | |||
Golygiad diweddaraf yn ôl 09:16, 5 Hydref 2022
Roedd "'Y Cryshar"' yn anghenfil enfawr o adeilad yn Chwarel yr Eifl ac mae ei furiau concrid trwchus, a'r waliau cynnal a oedd y tu ôl iddo, i'w gweld yn amlwg o hyd fel gweddillion rhyw hen gastell ar wyneb y mynydd.
Wrth i'r galw am gerrig sets i balmantu ffyrdd yn y trefi a'r dinasoedd leihau yn dilyn cyfnod y Rhyfel Byd Cyntaf (er i sets barhau i gael eu cynhyrchu yn Chwarel yr Eifl am beth amser wedyn), penderfynodd y cwmni newid cyfeiriad yn sylweddol a dechrau cynhyrchu metlin (neu "chippings") a fyddai'n cael eu cymysgu â tharmacadam i wynebu ffyrdd. Canlyniad hynny oedd codi anferth o adeilad yn rhan isaf y gwaith ger top yr inclên a gysylltai'r gwaith â'r harbwr islaw. Daeth hwn, sef "Y Cryshar" fel y'i gelwid gan drigolion Trefor a'r cyffiniau, yn nodwedd amlwg iawn ar wyneb Mynydd y Gwaith, neu'r Garnfor. Mae ei enw'n egluro ei ddiben yn ddigon amlwg ac roedd y peirianwaith nerthol ynddo yn malu talpiau o'r ithfaen galed yn fetlin o wahanol faint. Cludid y cerrig i'w ran uchaf a'u gollwng i'r peiriannau malu ac roedd y metlin wedyn yn syrthio i finiau mawr o danynt. Yna, deuid â wagenni (ac yn ddiweddarach lorïau dympar) o dan y biniau a gollwng y metlin iddynt i'w cludo i lawr yr inclên i lan y môr. Mae muriau concrid trwchus Y Cryshar yn sefyll o hyd, ac yn debygol o fod yno am ganrifoedd mae'n debyg, ond pan oedd yn weithredol roedd ffrâm fawr o goed a sinc yn ei amgáu fel na ellid gweld y peirianwaith ei hun - roedd hynny hefyd yn lliniaru'r llwch dychrynllyd a oedd yn cael ei greu wrth falu'r cerrig. Tynnwyd y ffrâm hon i lawr ar ôl i'r gwaith gau ym 1971 ac roedd yn drugaredd ei gweld yn mynd gan mor hyll a rhydlyd oedd y sinc erbyn hynny.
Roedd Y Cryshar yn lle swnllyd, llychlyd a pheryglus i weithio ynddo a phrin a dweud y lleiaf y byddai'n cyflawni gofynion safonau iechyd a diogelwch presennol. Bu o leiaf un ddamwain angheuol ynddo, sef ar Ddydd Gwŷl Ddewi 1928 pan laddwyd Humphrey Jones, 57 Ffordd yr Eifl, yno yn 51 oed gan adael gweddw a nifer o blant ifanc.[1] (Ef oedd y cyntaf i gael ei gladdu ym Mynwent Gyhoeddus newydd Trefor, a agorwyd ym 1925.)
Ar adegau byddai tomennydd enfawr o fetlin yn cael eu cadw ar dir gwastad yng ngwaelod Weirglodd Morfa, ger yr Hen Efail, yn barod i gael eu hallforio. Byddai'r metlin wedyn yn cael eu cludo i hopar goncrid fawr ger y cei a'u cadw yno wedyn mewn biniau yn ôl eu maint, yn barod i'w cario ar feltiau cludo ar hyd y cei pren a'u harllwys i howldiau'r llongau.
Cyfeiriadau
- ↑ Gwilym Owen, Pentref Trefor a Chwarel yr Eifl, (Penrhyndeudraeth, 1972), t.29.