Gweld cod am Chatham

Defnyddir yr enw '''Chatham''' erbyn heddiw ar gyfer y casgliad o dai a hen adeiladau milwrol ym mhlwyf [[Llanwnda]] o bobtu'r ffordd rhwng pentrefi [[Saron]] a [[Llandwrog]]. Mae nifer o fusnesau yn yr hen gytiau milwrol - hen bethau, cyfrifiaduron ac ati a hefyd pencadlys a stiwdio recordio [[Cwmni Sain]].

Mae tarddiad yr enw'n peri sawl cwestiwn, gan nad yw (i bob ymddangosiad) yn hen nac yn Gymreig. Ceir cyfeiriad at ''Tyddyn Chatham'' am y tro cyntaf mewn dogfen dyddiedig 1808, pan sonnir am ''parcel of land henceforth to be called Tyddyn Chatham'' yn y trosgwyddiad o dir morfa a gaewyd o'r comin, a drosglwyddwyd i Richard Roberts, masnachwr o Gaernarfon;<ref>Archifdy Caernarfon XD2/7441</ref> ac wedyn ym 1813 pan sonnir am ''parcel of land...now known as Tyddyn Chatham ''mewn trosglwyddiad o'r eiddo i John Richards, yswain, o Benybryn, Sir Feirionnydd, gan Roberts.<ref>Archifdy Caernarfon X/POOLE/4014</ref>

Pam y mabwysiadwyd enw mor ddiarth, tybed? Roedd John Richards yn dod o deulu morwrol, a rhaid cofio bod Chatham (yn Swydd Caint) yn enwog fel porthladd a man adeiladu llongau'r Llynges. Ac mae Chatham ger aber [[Afon Carrog]] (neu [[Afon Wyled]]), lle gallai cychod bas gyrraedd ar lanw uchel. Ai enw ffraeth sydd yma yn cymharu mawredd prysur Dociau Chatham â "phorthladd" Aber Carrog? Dyna a awgrymir hefyd gan Glenda Carr - dywed hi y bu iard fechan yno lle'r adeiledid cychod a bod y lle wedi cael ei alw'n ddychanol yn ''Chatham'' gan drigolion lleol oherwydd ei fod mor annhebyg i ierdydd adeiladu llongau enfawr y llynges yn Chatham, swydd Caint. <ref>Glenda Carr, ''Hen Enwau o Arfon, Llŷn ac Eifionydd'', tt.115-6.</ref> 

Ym 1915 fe werthwyd Chatham, ynghyd â Bryn Trefeilir, neu Belan Las, i [[Ystad Glynllifon]] gan deulu Capten David Richards o Borthmadog.<ref>Archifdy Caernarfon XD2/11536</ref>

{{eginyn}}

==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}

[[Categori:Pentrefi a threflannau]]
[[Categori:Enwau lleoedd]]