Gweld cod am Chwarel Cors-y-bryniau

Chwarel lechi i’r ochr ddwyreiniol i [[Moel Tryfan]] yw Chwarel Cors-y-Bryniau. Gelwir hi’n '''Alexandra''', neu '''Alexandria''' ar adegau.<ref>Tomos, Dewi ''Chwareli Dyffryn Nantlle'' (Llafar Gwlad, 2007)</ref> 

Dechreuodd gwr o’r enw Robert Hughes, Bryn Fferam gloddio yno ar ddechrau’r bedwaredd ganrif ar bymtheg. Cafodd drafferth cloddio yma, a daeth y gwaith i ben wedi ei farwolaeth. Erbyn 1824, roedd dynion o Gaernarfon wedi ceisio rhedeg y chwarel, ac ei hail-agor. Cafod hwythau drafferth yno, a llawer eraill ar eu hol. Mae’n debyg fod y tirwedd ddim yn ffafriol iawn a’r gwyr rhain oedd yn mentro yno. Yn 1862, agorodd fel chwarel swyddogol, a dechreuwyd gwaith ar y ‘Lefel Mawr’ a oedd tua 700 llath o hyd ar hyd ochr orllewinol Moel Tryfan. Cafwyd cyfalaf o £15,000 a chyflogwyd 140 o ddynion.<ref>Jean Lindsay, ''A History of the North Wales Slate Industry'', (Newton Abbot, 1974), t.310.</ref>

Nid oedd llawer o lwc yn perthyn i’r lle hwn, ac ar ôl llawer o ymdrechion ni chafodd y lle lwyddiant hyd nes diwedd y ganrif ymhle roedd yn cynhyrchu tua 6000 tunnell o lechi ar ei hanterth, ac yn cyflogi tua 256 o weithwyr. 

Daeth cwymp yn y galw erbyn 1913, a bu rhaid diswyddo nifer o’r gweithiwyr, ac o ganlyniad aeth tua 200 o’r gweithiwyr ar streic a drefnwyd gan Undeb y Chwarelwyr. Roedd y ''Caernarvonshire Crown Slate Quarries Co. Ltd'' wedyn yn gyfrifol am y chwarel o 1918 ymlaen. Rhwng 1918 a 1931, rhan o gwmni arall, sef yr ''Amalgamated Slate Association Ltd.'', a cheisiodd eu rhedeg ar y cyd gyda [[Chwarel Moel Tryfan]] a [[Chwarel Cilgwyn]] yn ogystal â chwarel yng Nghapel Curig.

 Cafodd eu siomi gan y diffyg galw ar ôl diwedd yr Ail Ryfel Byd, ac erbyn y cyfnod hyn dim ond 62 o weithwyr oedd yn gyflogedig yno. Daeth y gwaith yno i ben erbyn 1972 oherwydd rhesymau iechyd a diogelwch.<ref>[http://www.coflein.gov.uk/cy/site/40528/details/alexandra-quarrycors-y-bryniau-quarry  Cofnod o’r lle hwn ar wefan y Comisiwn Brenhinol]</ref> 

{{eginyn}}

==Ffynonellau==

{{cyfeiriadau}}




[[Categori: Diwydiant a Masnach]]