Gweld cod am Tirfeddianwyr mwyaf Uwchgwyrfai yn yr 17g.

Mae rhestr o'r rhai a aseswyd fel y '''prif dirfeddianwyr''' yng nghwmwd [[Uwchgwyrfai]] yn y flwyddyn 1664 ar gael yn yr Archifdy Gwladol.<ref>Archifdy Gwladol, E179/220/161.</ref> 

Penodwyd gŵr o'r enw John Owen, bonheddwr, i gasglu treth a godwyd gan y Senedd ym 1663 yn Sir Gaernarfon, ac mae ei restr o'r rhai a oedd yn gorfod talu'r cyfryw dreth wedi goroesi ymysg archifau'r Trysorlys yn yr Archifdy Gwladol yn Llundain. Ymddengys fod un o brif dirfeddianwyr pob cwmwd yn gorfod llofnodi rhestr derfynnol John Owen - ac mae'n debygol mai hwy oedd yn gyfrifol am lunio'r rhestr ar gyfer eu cymydau eu hunain. Fe wnaeth [[Thomas Bulkeley]] lofnodi rhestr Uwchgwyrfai.

Prif dirfeddianwyr y cwmwd, mae'n ymddangos o'r rhestr, oedd Thomas Bulkeley, yswain, [[Dinas]] a John Glynn, yswain a'i fam, y ddau yn talu am [[Ystad Glynllifon]]. Rhaid oedd i Bulkeley a'r Glynniaid, y mab a'i fam, dalu £4 dros eu tir. Roedd 20 o dirfeddianwyr llai'n gorfod talu £1 yr un. Mae dau enw'n anarllenadwy ar y llawysgrif, ond mae'r lleill yn rhoi darlun gweddol gyflawn o ystadau mwyaf y cwmwd ar y pryd.<ref>Mae'r enwau wedi eu copio o waith y diweddar Leonard Owen yn Archifdy Prifysgol Bangor, Llsgau Bangor 13491. Ychwanegwyd enw ystad neu eiddo ambell un o J.E. Griffith, ''Pedigrees of Anglesey and Caernarvonshire Families'' (Horncastle, 1914), ''passim''. </ref> Dyma'r enwau darllenadwy:

 Thomas Glynn, yswain,
 George Twistleton, yswain, [[Lleuar Fawr]]
 Richard Glynn, yswain, [[Elernion]]
 Edmund Glynn, [[Bryn Gwydion]]
 William Wynne, Llanfair
 Richard ?Ellis, bon[heddwr]
 [enw annarllenadwy]
 Jane Glynn, gweddw [[Plas Newydd, Llandwrog|Plas Newydd]] 
 Jane Glynn, gweddw [[Clynnog Fawr]]
 Hugh Lewis, bon
 Owen Hughes, bon
 John Williams, bon
 Jane ...., gweddw ac etifeddes .... ap Richard
 Randulph ....
 Henry Glynn, [[Plas Nantlle]], bon
 Hugh Roberts a'i fab
 Hugh Johnson, bon, [o blwyf Clynnog Fawr]
 Lewis Williams
 [enw annarllenadwy]
 Robert Griffith

Cael eu hasesu am dir yn y cwmwd oedd y rhain, mae'n amlwg, gan fod William Wynne yn eu mysg. Roedd yn sgweier Llanfair Isgaer, yr ochr draw i dref Caernarfon, ond roedd gan Ystad Llanfair Isgaer diroedd ym mhlwyf [[Llandwrog]], yn ardal [[Y Groeslon]] heddiw.

Mae'n ddiddorol fod rhestr Uwchgwyrfai o dirfeddianwyr yn fwy na rhestr unrhyw gwmwd arall yn y sir, ond efallai y gellir cyfrif am hyn gan nad oedd yr un ystad yn tra-arglwyddiaethu dros y cwmwd fel y gwnaeth Ystad Cefnamwlch yng Ngymydmaen neu'r Penrhyn yng Nghwmwd Uchaf.

==Cyfeiriadau==

[[Categori:Tirfeddianwyr]]
[[Catehori:Ystadau]]